Gracia Trujillok bere liburua “Las lesbianas no somos mujeres” aurkeztuko du SUKUBOn
IRAILAK 20 SEPTIEMBRE 12etan
Presentacion del libro:
“LAS LESBIANAS (NO) SOMOS MUJERES”
En torno a Monique Wittig
Con GRACIA TRUJILLO erekin
SUKUBON
KUBO, 5. Gasteiz
Este libro es un homenaje, ahora que se cumplen diez años de su muerte, a la persona y la obra de Monique Wittig (1935-2003). Desde diferentes perspectivas y bajo la mirada particular de cada una de sus autoras, los seis trabajos aquí reunidos constituyen una reflexión en torno a las claves fundamentales del pensamiento de la creadora y teórica francesa, poniendo énfasis en el carácter precursor de algunos de sus conceptos y revisando la forma en que han contribuido a generar o a reafirmar planteamientos teóricos y/o posiciones de militancia. La presente edición no busca trazar una línea de coherencia entre los distintos ensayos que la componen; sí señala, más bien, líneas de fuga hacia un horizonte de interpretaciones posibles, porque un texto conjunto es, por definición, polifónico.
Es verdad (no podía ser de otro modo) que todas las autoras aquí reunidas seguimos las cuestiones más incisivas que plantea Monique Wittig, pero lo hacemos según nuestros intereses particulares y trayectorias personales diversas: qué es la lesbiana, quién es, para qué sirve (la) lesbiana; cómo la palabra es un caballo de guerra con que demoler el heteropatriarcado; y, finalmente, cómo plantearnos políticas, y micropolíticas, poswittigianas que miran el presente y el futuro y realizan (con Wittig creemos que la palabra es siempre realizadora) otro presente y otro futuro posibles.
Gracia Trujillo es profesora de Sociología de la Universidad de Castilla La Mancha y activista feminista queer. Docente en varios posgrados en el ámbito de las teorías y prácticas feministas-LGTB y queer en la Universidad Complutense de Madrid y la Universidad Internacional de Andalucía, entre otras. Ha colaborado en trabajos colectivos como El eje del mal es heterosexual, Figuraciones, movimientos y prácticas feministas queer (2005), Una discriminación universal. La homosexualidad bajo el franquismo y la transición (2006) yCuerpos políticos y agencia. Reflexiones feministas sobre cuerpo, trabajo y colonialidad(2011). Su libro Deseo y Resistencia. Treinta años de movilización lesbiana en el Estado español ganó en 2010 el premio “Desayuno en Urano”. Ha cofundado y formado parte de grupos activistas como Las Goudús (que editó el fanzine Bollus Vivendi), Retóricas del Género o el Grupo de Trabajo Queer (GTQ). Forma parte de la Asamblea Transmaricabollo de Sol, que integra el 15M.
Hace 35 años, cuando asesinaron a Francis, los peroiódicos publicaron “Matan a un hombre vestido de mujer” Para algunos medios no pasa el tiempo…
/11/08/2014 LA RIOJA.COM :Un policía libre de servicio propicia la detención del sospechoso del crimen de Ronda de los Cuarteles
Un miembro de la Policía Local de Logroño franco de servicio propició el pasado sábado la detención del compañero de piso del hombre hallado muerto el pasado viernes en un piso de la calle Ronda de los Cuarteles de Logroño, según publica hoy la edición impresa de Diario LA RIOJA. El sospechoso, en busca y captura desde que apareció el cadáver, fue detenido por una unidad policial cuya presencia fue requerida por su compañero. El sospecho, de nacionalidad española, prestó declaración el sábado por la tarde en la Comisaría de Logroño. El juez que entiende del caso ha decretado el secreto del sumario.
El fallecido, de 44 años y nacionalidad ecuatoriana, solía salir a la calle vestido de mujer y compartía la vivienda con el detenido, según relataron los vecinos.
El cadáver fue encontrado hacia la una de la madrugada, después de que los vecinos avisaran a la Policía Local de Logroño de que en el segundo piso del número 15 de la calle Ronda de los Cuarteles había un perro que ladraba y no contestaban los inquilinos.
«Hondakin sozial baten emaitza da nire obra guztia»
Abel Azkona artistak propioago sentitzen ditu lan autobiografikoak, baina salaketa ekintza artistikoengatik da ezagunagoa. Bideo batean Koran bat jateagatik mehatxuak jaso ditu orain, adibidez.
Abel Azkona Argazkia: LANDER FERNANDEZ ARROIABE / ARGAZKI PRESS
Bare mintzo da bere iraganaz Abel Azkona artista iruindarra (Madril, 1988), baina sakona da haren hitzek ageri duten zauria. Haurtzaroko tratu txarrez ari da, prostituta baten seme izateaz, adopzioaz, nerabezaroko suizidio saioez… Eta ezin finagoa da, haren kasuan, artearen eta autobiografiaren muga. Izan ere, zauri hori du sorkuntzaren ardatz nagusietariko bat. Halere, Eating a Koran (Koran bat jaten) lanagatik agertu da egunotan hedabideetan. Liburu sakratua jaten ageri da Azkona bideo pieza horretan, eta mehatxuak jaso ditu horregatik. Dioenez, fundamentalismoa salatzeko asmoa zuen, eta ez da ildo autobiografikotik urruntzen azalpenean. «Opus Deiren edo muturreko islamisten fundamentalismoa ez da nigandik kanpoko zerbait. Halakoen indarragatik ez balitz, eta laguntza handiagoak izan balira, amak abortatu egingo zukeen eta ez zukeen ume abandonatu bat sortuko».
Espero zenuen mehatxurik?
Arte kritikoa da nirea, eta beti izaten du erantzun bat. Mailak eta mailak daude, baina espero nuen zerbait. Pieza egin aurreko eta ondorengoak ere haren parte dira, eta gertatutakoak erakusten du fundamentalismoa erreala dela.
Hainbat erakusketa dituzu orain Malagan, bi hilabeteko bira duzu gero Kolonbian, Miamin ondoren… Eta eskukadaka konta daitezke 2012an egin zenituen performanceak ere. Frenetikoa da zure agenda.
Arte mota honetan bizi ahal izateko etengabe egon behar duzu batetik bestera. Gorputza da lanabesa, eta beharrezkoa da bertan egotea. Saioz saio, gainera, aldatu egiten da pieza bakoitza. Harrera aldatzen da, ingurua, ikusleak… Museoetan eta galerietan egoteaz gainera, saiatzen naiz gune alternatiboetan ere egoten. Hortik nator. Orain zazpi urte kalean hasi nituen lanak, eta nire sorkuntzaren parte bat horra eramaten saiatzen naiz beti.
Nolako da sorkuntza prozesua?
Bi multzotan banatzen ditut nik piezak. Nire prozesu autobiografikoari lotutako lanek osatutakoa da haietariko bat. Izan dudan haurtzaro zailari lotutakoak: abandonua, drogamenpekotasuna, prostituzioa… Nire ama biologikoarekin enpatizatzeko ni neu ere prostituitu egin naiz pieza horietariko batean. Etengabe lantzen dut nire mina. Baina badut nire baitako haserrea kaleratzeko beste ildo bat ere. Garrantzitsua iruditzen zait museoetan eta galerietan eskaintzen didaten espazioa erabiltzea arrazismoaz, sexu nortasunaz eta feminismoaz esateko ditudanak esateko.
Ildo autobiografikoa sentitzen duzu propioen, halere.
Barne zauri hori ikertu eta esploratzeko hasi nintzen ni arte mota honetan. Arte kritikoa ere interesatzen zait, ordea. Kritikatzen ditudanek ukitu dute nire bizitza, eta badut eskubidea haiei buruz zerbait esateko. Eliza katolikoak sexu nortasunaren inguruan duen jarrerak nire inguruko jendeari eta niri neuri kalte egiten badigu, eta nik hori kritikatzeko nire gorputza badaukat, kritikatu egingo dut. Eta orain, gainera, espazio publikoetara eraman dezaket salaketa hori. Mc Donalds jomuga duen ekintza bat prestatzen nabil orain, Malagako CAC Arte Garaikideko Zentrorako.
Eta ekintza hori nola lotzen duzu zure biografiarekin?
Umeak produktu bihurtzen dituzte. Happy meal menuetan oparitzen dituzten jostailuekin, adibidez, hori egiten dute. Eta umea produktu bilakatzearena badago lotuta nire esperientziarekin. Aipatu ditudan bi ildoak uztartuta daude. Hondakin sozial baten emaitza da nire obra. Ni neu hondakin sozial bat naiz, gauzak ongi egin ez direlako jaio den jostailu apurtu bat. Badut eskubidea, beraz, salaketa artea egiteko.
Mina eragiten diozu zeure buruari maiz. Zaurian gatza botatzea, zauria kontrolatzeko bide bat da, beraz?
Bai. Nire lana ez da antzeztutakoa, nik benetan esploratzen dut barruan dudana, eta gaizki pasatzen dut. Negar egiten dut, antsietate arazoak izaten ditut, mina… Kanporatu egiten ditut nire barne min horiek, ikusleak errealitatea ezagut dezan. Baina ez soilik horretarako. Egoista ere bada egiten dudana, normalean jendeari ez baitzaio ikusten duena ederregia iruditzen. Niretzat egiten dut lan hau. Nerabezaroan egin ditut suizidio saioak, zauri hori nire bizitzaren parte zenik ez onartzeagatik, baina nire bizitzaren parte oso garrantzitsua da. Ez dut ahaztu behar, eta ez dut abandonatu behar. Presente izan behar dut, eta hartatik abiatuta eraiki behar dut. Orain etengabe esploratzen dut min hori, eta horrek ematen dit egonkortasuna. Mina nik gobernatzea.
Ikusgarritasunak piezen mezua oztopatuko duen kezkarik ez duzu?
Inbidia handia diot Esther Ferrer artistari. Asko egin dezake berak oso gutxirekin. Ni ere saiatu naiz, baina ezin dut. Hemendik 50 urtera, agian ahal izango dut, baina, oraingoz, ezinezkoa zait. Askatu beharreko gauza asko ditudala sentitzen dut. Horregatik dira nire lanak hain muturrekoak.
Bertakoa zara, eta Iruñean egin duzu lan maiz. Zer erlazio duzu hiriarekin?
Hiri feudal bat da, zaharkitua eta ultrakontserbadorea. Oso interesgarria da arte mota hau egiteko. Saltxitxak egiteko txerri haragia behar dela esan ohi dut, eta hemen haragi asko dago. Kalera atera eta istilu bat eragiteko aukera dago beti, eta poliziak atxilotu egin nau. Jendea eskandalizatzen bada, ez da haiei urrunekoa zaien konturen bat lantzen duzulako, baizik eta oso gertuko zerbait ukitu duzulako. Gai kritikoren bat lantzen dudanean eskandalizatu badira, izan da gai hori etxean dutelako.
GazteBurdela, inposatutako arauak hausteko topaketa
GazteBurdelak «sexualitate hautuetatik harago» joateko apustua egiten du, «sistemak gure bizimoduan inposatutako bizi eredua» irauliz.
Sexu askapenerako plataformaren esanetan, bizi eredu hori «normatan eraikitako sistema kontrolatzailea da», gure nortasunean txertatutakoa, azken batean, «askatasunez garena izateko aukerak bi patroi zurrunetara mugatuz».
Iraultza modu berriak
Errealitate horri aurre egiteko «borroka eta dinamika moldeak amaigabeak» izan daitezkeela diote Gaztehgam-ekoek, eta horregatik eta horretarako sortu dutela GazteBurdela: «Bi urterik behin bada ere, elkarte, eragile eta mugimenduok norma denak hausteko aukera izan dezagun».
Antolatzaileek Durangora martxoaren 24an gerturatzeko deia egin zuten, «Norma denak hautsiko ditugu!» lelopean. GazteBurdela «mugimenduaren arma» bihurtu nahi dute, «sistema honek debekatzen digun guztia euren muturren aurrean eginez» argitu dute.
Sexualitatea, etiketarik gabe
Ehunka herritar atera da Iruñeko karriketara, besta giroan askatasuna aldarrikatzeko eta Opus Deiko Nafarroako Unibertsitateak asteon generoari buruz egin kongresuari erantzuteko.
Atzoko sexu askatasunaren aldeko kalejiraren une bat. Herritar ugarik parte hartu zuen. JAGOBA MANTEROLA / ARGAZKI PRESS
Aingerutxoak eta deabruak. Apaiz masokistak. Ileordeak eta kolorez betetako mozorroak. Besta giroa eta musika. Dena, sexu askatasunaren aldeko prozesio bitxia egiteko. Generanitza batzordeko kideek deituta, ehunka herritar atera zen atzo Iruñeko karriketara, nork bere gorputzarekin nahi duena egin dezakeela aldarrikatzeko; sexualitateak etiketarik ez duela ozen oihukatzeko; eta, batez ere, asteon Nafarroako hiriburuan Opus Deiko Nafarroako Unibertsitateak generoari buruz egin duen kongresuari erantzuna emateko. Erantzun sendoa, bai eta koloretsua ere.
Nafarroako Unibertsitateko kongresuko lehen jardunaldian, asteazkenean, jendeak aniztasuna ospatu arren ideologia hori ez dela serio hartu behar erran zuen Marguerite Peeters parte-hartzaileak. Belgikako Kulturaniztasunerako Eztabaida Sortzeko Elkarteko ikertzailea da. Emakumeen eta gizonen bokazioak eta nahiak naturalak eta jainkoak emandakoak direla gaineratu zuen.
«Ez nau harritu diskurtso horrek. Teoria eta borroka feministaren bidez lortu dugunaren kontra egin nahi dute». Horixe erran zuen Generanitza batzordeko kide Josune Irigoienek atzo, kalejirari hasiera eman aurretik. Salatu zuen kongresuak agerian utzi duen «diskurtso homofobo eta sexofoboa», eta aniztasunaren aldeko apustua egin zuen. Apustu hori berrestea izan zen atzoko ekimenaren xede nagusia.
12:15ean abiatu zen sexu askatasunaren aldeko kalejira. Herritar anitzen harridura piztu zuen atzoko manifestazioak. Kalejira zabaltzen zuen pankartaren atzean zegoen ortzadar koloreko banderak baten bat nahasi zuen. «Greenpeace taldekoen protesta bat al da?», galdetu zuen adineko gizon batek, kalejira martxan jarri bezain pronto.
Elizaren aurkako leloak
Klinika Unibertsitarioaren paretik pasatu zen kalejira abiatu bezain pronto. Ospitaleko leihoetan, buruan kapela jarrita zeukaten erizainek egiten zioten so manifestazio koloretsuari. Parte-hartzaileek Opus Deiren eta Elizaren aurkako oihuak bota zituzten ibilbide osoan. Pankartetan ageri ziren leloek, halaber, argi utzi zuten parte-hartzaileen aldarrikapena: Gizarte aske eta anitzaren alde eta Opus kanpora irakurtzen ahal zen pankartetan, bertzeak bertze.
Pio XII.aren etorbidetik Navas de Tolosarantz abiatu zen kalejira, eta handik, Gazteluko plazara. Han, ibilbide osoan errepikatutako leloek islatzen zuten mezuari eutsi zioten antolatzaileek, eta Opus Deiren botere politiko eta ekonomikoari, erakunde horren zientzia eta erlijio botereari aurre egiteko beharra azpimarratu zuten. «Feminismoak erakutsi digu sexua, generoa eta sexualitatea eraikuntza sozialak direla; ez dugu inolako etiketarik behar gozamena aldarrikatzeko».
Musikaren hotsak lagunduta hasi, eta modu berean amaitu zen kalejira. Bazkaria egin zuten gero. Hilaren 26ra bitarte, gainera, Jardunaldi Generanitzen eskutik, hainbat hitzaldi eta mintegi izanen da. Bihar, adibidez, trasnfeminismoari buruz ariko da Laura Bugalho, Zabaldin, 19:00etan.
Empar Pineda “Ez gaude feminismo errebantxista eta ukatzailearen alde”
Nola gogoratzen duzu Hernaniko haurtzaroa?
Erabat oroitzapen zoriontsuak ditut. Asko gogoratzen naiz aitona-amonen baserrian igarotzen nituen aldiez: aitona petrikiloa zen, eta baserriz baserri laguntzen nion gaixoak sendatzera. Aitonarengandik ikasi nuen zein ederra den sendatzea. Kalearen oroitzapen zoragarriak ere baditut: jolasean nola aritzen ginen. Nire jolasik gogokoenak ez ziren bereziki femeninoak, alderantziz. Amak harategia zuen Hernanin, eta bezeroek hala esaten omen zioten: “Hor dabil Amparito, orain ere ipurdia burua baino gorago!”. Beti ari bainintzen txapetan, lapetan (kromoekin)…
Zure aktibitate politikoa Francoren diktaduraren azken urteetan hasi zen Mugimendu Komunistaren baitan. Baina laster bihurtu zinen ekintzaile feminista. “Militantzia antifrankistan urte asko eman ondoren, feminismoaren aldera lerratu nintzen 1975ean” diozu. Nola joan zinen osatzen politikoki, ideologikoki eta identitarioki?
Bitxia da. Batetik, lesbiana nintzen, baina ez nintzen berandura arte ohartu. Tira, ohartu bai, baina ez nion izenik jartzen. 1964an jarri nion izena, 20 urterekin. Fakultateko lagun batek esan zidan: “Amparo, utzi lagun intimoen txorakeria horiek, faborez, zu goitik beherako lesbiana zara”. Ordura arte ere ez nuen gaizki bizi nire lesbiana izaera, baina ez nuen esaten. Bizitza bikoitza nuen: batetik, Madrilen ezagutu nituen lesbianekin ibiltzen nintzen, haien etxeetan geratzen nintzen… Eta bestetik, giro hartatik kanpoko bizitza zegoen. Niretzat, feminismoa deskubritzea, nire borrokalari, justiziagile eta askatzaile sena, emakume izatea eta lesbiana izatea uztartzeko eta bideratzeko modua aurkitzea izan zen. Lehen aldiz, emakume gisa afirmatu nintzen, ordura arte ez bezala.
Ordura arte nola bizi zenuen zure emakume izaera?
Umetan ez nintzen gutxietsia sentitzen, saltsa guztietako perrexila nintzen. Ez nintzen gutxietsia sentitu ez Hernanin, ez eskolan, ez unibertsitatean…, ezta unibertsitateko elkarte klandestinoetako parte izan nintzenean ere. Mugimendu Komunista baino lehen, Federazio Komunista izeneko elkartea sortu genuen. Erakunde hura Mugimendu Komunistarekin elkartu zen, eta zuzendaritzan sartu nintzen. Han ere, kideak berdinetik berdinera sentitzen nituen, ez nintzen diskriminazioaz jabetzen, eta pentsa, Mugimendu Komunistako kideok ez genuen kontuan hartzen, ezta teorian ere, marxismoaren fundatzaileek emakumeon askapenerako borrokan ordura arte esandako apurra. Ezta apur hura ere. Horregatik, 1975. urtean dena hankaz gora jarri zitzaigun, izugarrizko iraultza ideologikoa izan zen, txiribuelta ideologiko ikaragarria. Dena aldatu zen. Orduko kide batek, oraindik ere oso lagun dudan kazetari galiziar batek beti esaten duen bezala, “ezer ez zen berriro lehengoa izan”. Inoiz ez. Feminismoa gure bizitzan sartu zenetik ezer ez da sekula lehengoa izan. Hain identifikatuta sentitzen naiz emakumeon askapenerako borrokarekin, ezinezkoa bailitzaidake nire bizitza kontatzea, edo aurrera begira nire bizitza pentsatzea kontzientzia hori kontuan hartu gabe. Mundua angelu honetatik ikusi duenak badaki dena aldatzen dela, eta behin betaurreko hauek jantzita ezinezkoa zait ezikusiarena egitea, nire identitatearen parte da begirada feminista, sakon-sakonean.
35 urte igaro dira emakumeen eskubideen eta askatasunaren alde borrokan hasi zinenetik. Nola ikusten duzu mugimendu feminista gaur egun? Oparoa izan da belaunaldien arteko transmisioa?
Guk 70eko hamarkadaren amaieran aurkitu genuen egoera eta gaur egungoa ezin dira konparatu. 40 urtetako frankismotik gentozen, eta frankismoaren arrastoak zeuden leku guzti-guztietan: hezkuntzan, kulturan, baloreetan, familian… Garai hartako emakume eredua frankismoko sekzio femeninokoena zen, pentsa. Ikaragarri borrokatu behar izan genuen erabat oinarrizkoak diren kontuak lortzeko; esaterako, emakumeok ere izaki sexualak garela aldarrikatuz. Guri ere sexua gustatzen zaigula, eta ez goxotasuna eta mimoak bakarrik, sexua ere baietz. Gizonezkoei esaten genien beren sexualitatea ez zela uholde kontrolagaitz bat, mendian jaio eta bere bidean dena eramaten zuena. Esaten genien haiek ere bazutela kontrolatzeko gaitasuna, eta neska bat minigona jantzita joateak ez zuela justifikatzen uholde ustez kontrolagaitz hura. “Ipuinik ez”, esaten genien. Beraz, garai hartan aurkitu genuen egoeraren aurrean hainbat borroka genituen, hainbat fronte irekita, bizitzako alor guzti-guztietan. Pixkanaka, gauza batzuk lortzen hasi ginen, gutxi, baina batzuk bai. Batzuk %60an, beste batzuk %40an… Pixkanaka aurrerantz gindoazen. Nik uste dut %100ean lortu dugun gauza bakarra gay eta lesbianen ezkontza eskubidea izan dela. Bizitza publikora 30 urte beranduago jaio diren emakumeak lorpen asko erdietsita daudela jaio dira eta, beraz, ezberdina da errealitateari aurre egiteko modua.
Gaur egun zailagoa da diskriminazioa ikustea?
Oraingo neska gazteek ikusten dute ez dagoela debekatzen zaien lanposturik (nahiz eta kristalezko sabaia oso baxu dagoen, baina hori ez da asko hurbildu arte ikusten), ez dagoela debekatzen zaien ikasketarik, antisorgailuak ez daudela debekatuta, abortuaren gaineko debekua ez dela erabatekoa, eta batez ere, emakumeok sozialki kontuan hartuak garela ikusten dute, ez bigarren sexu gisa, bigarren mailako hiritar gisa, pertsona oso gisa baizik. Emakumearen Institutua ere sortu da, eta administrazioak kontuan hartzen ditu emakumeen aldarrikapenetako batzuk. Hori oso garrantzitsua izan da: gure garaian feministok ginen emakumeentzako eskubideak eskatzen eta aldarrikatzen genituen bakarrak. Egoera aldaketa horrek aldatu egin du feminismora hurbiltzeko modua. Esango nuke, mugimendu feministak, gaur egun, ez duela 70eko hamarkadaren amaieran zuen pisurik, batzuetan mugimenduaz hitz egiten ere ez naiz ausartzen. Badaude erakunde feministak, haietako asko gai oso zehatzak lantzen, eta aldian behin leherketak gertatzen dira: iaz Granadako jardunaldi feministetan, adibidez. Bat-batean, hutsetik bezala, 4.000 emakume feminista elkartu ginen Granadan, adin guztietakoak, eta hori energia da zainetan, baina indar hori mantendu egin behar da urte sasoi eta txoko geografiko guztietan, eta sarea gehiago indartu behar da. Hasieran, oso kanpaina zehatzak eta indartsuak egiten genituen: dibortzio eskubidearen aldekoak, abortu eskubidearen aldekoak… Oraingo erronkak zailagoak dira, ez baitira hain agerikoak, eta jendeari ondo azaldu behar zaizkio.
Zer da emakume gazteok zaharragoengandik ikasi behar genukeena? Eta alderantziz?
Oso galdera interesgarria. Nik beti esaten dut: edo transmisio hori egitea lortuko dugu, edo gurea belaunaldien arteko abentura soila izango da. Eta madarikatua feminismoa belaunaldi baten abentura bilakatuko duena!, batez ere, oraindik ere egiteko gauza asko gelditzen direlako. Elkarrengandik ikasi behar dugu. Gure belaunaldikook umiltasun handia izan behar dugula uste dut: burutik kendu behar dugu guk urte asko daramatzagula, esperientzia handia dugula eta gazteek, iritsi berriak direnez, guri entzun behar digutela. Hori akats barkaezina litzateke. Askoz ere umilagoak izan behar dugu, eta prest egon behar dugu gure ideiak berrikusteko. Batzuetan, orduko kideekin elkartzen naiz eta esaten diet “zer ordu da?” eta esaten didate “seiak pasatxo” eta esaten diet “aizu, duela 30 urte gelditu zitzaizun ordularia!”. Ez bagara izan diren aldaketak ikusteko gai, alferrik gabiltza. Borondate handia izan behar dugu lekukoa pasatzeko. Jakin egin behar da lekukoa garaiz pasatzen, eta ardurak besteren esku uzten, bestela oso feminista jakintsuak izango gara, baina gurekin batera lurperatuko dugu feminismoa.
Eta emakume gazteei dagokienez?
Gazteei zaharragoenganako tolerantzia eskatuko nieke. Badakit batzuetan amona-burruntzi bilakatu gaitezkeela batallitak kontatuz etengabe, baina, zer egingo diogu, zahartzen ari gara eta bakoitzari berak bizi izandakoa kontatzea gustatzen zaio… Baina tira, pazientzia pixka batekin… [barrez] Uste dut gazteentzat interesgarria dela gure belaunaldiak emakumeen askapenerako egin zuenetik ikastea. Ez gauza bera errepikatu dezaten, nondik datozen jakiteko baizik, eta batez ere, ez ahazteko ez zaigula inoiz ezer debalde eman. Lortu dugun guztia gure borrokarekin lortu dugu, ezer ez da zerutik erori.
Gaur egun, badirudi, genero ikuspegia barneratu dela hainbat alorretan. Baina kontzientzia feministarik, kontzientzia askatzailerik badago? Ala “moda morea”k gehiago du azalekotik?
Mugimenduaren parte garenok oso barneratua daukagu kontzientzia askatzailea, ez gara despistatzen, baina egia da zaila dela zabaltzea. Ez dago lehengo indarrik. Eta indar hori beharrezkoa da aldarrikapen batzuek jarraipena izan dezaten, berriak sortu daitezen, kontzientzia feminista zabaldu dadin, feminismoa berritu dadin, gobernuak saldu bai, baina hutsean uzten dituen asmoen aurrean altxa gaitezen… Ezin dugu ahaztu zenbait gauza ondo egin dituztela gobernutik, baina asmorik gehienak erdibidean edo asmo hutsean geratu dira aurrekonturik ez dutelako, edo autonomia erkidego batzuek ez dutelako gobernu zentralak dioenari buruz ezertxo ere jakin nahi, edo oposizioaren aurrean beldurtu egiten direlako… Horregatik, feministok hor egon behar dugu, faktore askoren aurrean atzera egiten baitu gobernu zentralak berak ere. Hor ez bagaude atzerapausoak izango dira berriz.
“Beste ahots feminista batzuk” korronteko kide zara. Feminismo hegemonikoaz gain feminismo periferikoak ere badirela ulertu behar dugu?
Feminismo bat baino gehiago daude. “Beste ahots feminista batzuk” iritzi-korrontea da, 2006an sortu zena feminismo ofizialari erantzun gisa. Gure iritzia eman genuen PSOEko Gobernua lantzen ari zen indarkeria matxistaren legearen erreformei buruz, dibortzioei buruz, dependentzia-legeari buruz… Ikaratu egiten gintuen indarkeria matxistaren inguruan Gobernua hartzen ari zen jarrerak: pentsamendu erabat zigortzailea ari zen nagusitzen, gizonen gaitz guztien irtenbide bakarra kartzela balitz bezala. Berriro ere esentzialismora itzultzeko arriskua ikusten genuen. Bazirudien gizona izate hutsagatik, esentziaz gaiztoa izan behar zela: erasotzailea, hiltzailea emakumeekiko harremanetan… Eta emakumeak, aldiz, denak onak, atseginak eta kaltegabeak. Ezin genuen halako joerarik onartu: hasteko, inor ez da den bezalakoa naturaz, esentziaz. Egin egiten gara. Ez dezagun Simon de Beauvoir zaharra ahaztu. Eta ezin dugu ahaztu mugimendu feministak, hastapenetan, izugarrizko borroka egin zuela espetxe politikaren aurka. Eta orain badirudi kartzelaz betetako Estatu bat nahi dugula, bertan gizon gaizto guztiak sartu ditzaten. Faborez! Hori ez da gure eredua. Asko haserretu gintuzten feminismo ofizialeko jarrera horiek eta horregatik erabaki genuen feminismoaren pentsamendu kritikoaren sarea osatzea. Gu ez gaude feminismo ukatzaile eta errebantxistaren alde. Feminismo ofizial horrek betiereko biktima bilakatzen gaitu.
Defendatzen duzuen feminismoak biktimizazioaren aurka egiten du lan?
Jakina. Feminismo ofizialean badirudi emakumeok ez garela gure burua zaintzeko gai, badirudi etengabe babestu behar gaituztela. Feminismoarekin hasi ginenean, egin genuen lehen gauzetariko bat frankismoko lege faltsuki protekzionisten aurka errebelatzea izan zen. Argi utzi genuen emakumeok ez dugula gain-babes hori behar, ez digula onik egiten, ez digula hazten eta autonomo izaten uzten, ez digula boterea hartzen uzten. Tresnak behar ditugu autonomoak izateko, gure burua askatzeko adina botere hartu behar dugu gure eskuetan. Ez dugu beti “aita estatua”rengana babes eske joan nahi. Ez da “aita estatua” izan behar gizonen erasoetatik babestuko gaituena. Heziketa eta prebentzioa dira bideak, baina badirudi bide ukatzailea eta errebantxista hautatu duela Gobernuak. Ez zaie tratu txarrak jasan dituzten emakumeei entzuten. Biktima gajo horiek esateko dutenak batere garrantzirik ez balu bezala. Berdin da tratu txarrak jasan dituen emakumeak babes agindurik ez duela nahi esatea, “aita estatuak” baietz erabakitzen du eta kito. Adin nagusikoak gara! Ezin gaituzte haur txikiak bagina bezala tratatu. Betiereko biktima bilakatzen gaituzte. Eta horrela ez goaz inora. Emakume biktimaren paperak izua ematen digu, beti babesa behar duten emakumeak, noiz salbatuko dituzten zain… Ez dago patriarkatuarentzat elikagai hoberik.
Zer da feminismoak gizonezkoei eskaintzen diena?
Ez nintzateke feminismoaz orokorrean hitz egitera ausartuko, esan dizudan bezala, batzuek kartzela eskaintzen baitiete. Baina mugimendu feministak, nik ulertzen dudan bezala, eta hau izan da beti mugimenduaren nukleoa, zoragarria iruditzen zaidan zerbait eskaintzen die: beraien maskulinotasuna beste era batean eraikitzeko eta bizitzeko aukera, emakumeekiko harremanak berrasmatzeko aukera, boterea beste era batean bizitzeko aukera. Horrek esan nahi duen guztiarekin. Maskulinotasun prototipikoaren oskola kentzeak eman diezaiekeen zoriontasun eta asebetetze guztia eskaintzen die feminismoak: sentimenduak agertu ahal izatea, haurren eta nagusien zaintzaz gozatu ahal izatea, jolasteko, gozatzeko, hunkitzeko eta dantzatzeko eskubidea berreskuratzea, beti serio eta ziur agertu beharra albo batera uztea… Maskulinotasun era berriak probatzea, deseraikitzea eta eraikitzen hastea. Maskulinotasunarentzat eremu debekatuak izan direnetara sartzeko aukera. Han-hemenka zabaltzen ari diren gizon-taldeetan lan handia egiten ari dira zentzu honetan. Eta feminismotik gizonentzako mezua berrikusi behar dugu, eta haiei eskaintzeko daukagun guztia azaldu, proposamen konkretuak eginez.
Bikoteen Legea babestu zuten Eusko Legebiltzarreko taldeak saritu ditu EHGAMek; gotzainei, ordea, ‘Trapuzko Espartina’ eman die
Gay eta Lesbianen Egunaren kariaz, EHGAM Euskal Herriko Gay Askapenerako Mugimenduak ‘Urrezko Hirukia’ eta ‘Trapuzko Espartinak’ banatzen ditu. Gay eta lesbianen eskubideen defensa saritzen du Urrezko Hirukiak; Trapuzko Espartinek, berriz, jarrera homofoboak gaitzesten ditu. Bikoteen Legea babestu zuten Eusko Legebiltzarreko taldentzako izan da aurten saria —EAJ, EA, EB-IU, PSE-EE eta SArentzat—, eta Hego Euskal Herriko lau gotzainentzat gaitzespena.
Boko Bidebarrieta liburutegian egin da Urrezko Hirukiak eta Trapuzko Espartinak banatzeko ekitaldia. Urrezko Hirukia jasotzera Bikoteen Legearen eztabaidan ekimena babestu zuten talde parlamentario guztietako bozeramaileak joan dira; hau da, EAJko Elixabete Piñol, EAko Onintza Lasa, EB-IUko Kontxi Bilbao, PSE-EEko Gemma Zabaleta eta SAko Jone Goirizelaia. Gustura hartu dute bostek saria. EHGAMek esker ona azaldu die guztiei; Bikoteen Legea aurrera ateratzea lortu zutelako ez ezik, gay eta lesbianen eskubideen defentsan elkarrekin ados jartzea lortu zutelako. Jarrera homofoboen gaitzespena irudikatzen duen Trapuzko Espartinak, berriz, Hego Euskal Herriko lau gotzainentzat izan dira, hain zuzen ere, homosexualen berdintasunerako aurrerapausua den Bikoteen Legea onartu zenean, haren aurka agertu zirelako. Gotzainik ez da agertu, noski, Bidebarrietara espartinik jasotzera. Bestalde, gay eta lesbianen mugimenduak antolatuta, manifestazioak izango dira gaur arratsaldean Hego Euskal Herriko lau hiriburuetan, beren eguna ospatu eta aldarrikapenak plazaratzeko. 19:00etan abiatuko dira guztiak; Donostian Bulebarretik, Bilbon Zabalburutik, Iruñean autobus geltokitik eta Gasteizen Andre Mari Zuriaren plazatik. Ipar Euskal Herrian, joan den larunbatean, Miarritzen, egin zuten gay eta lesbianek jendaurreko agerraldia.