GARA: HARROTASUN MARTXA, HOGEI URTETAKO LGBT+ BORROKA BIARRITZEN

Aurten Biarritzen hogei urte beteko dituen Gay Pride martxa bihar zen egitekoa, baina, covid-19ak eragindako krisiaren eraginez, aldarrikapen eta festa eguna Internetez eginen da. Bi hamarkadotan egoerak hobera egin du, baina borrokatzeko arrazoiak ez dira bukatu.

Urtero, Gay Pride martxa data ofiziala baino astebete lehenago ospatzen da Biarritzen, egun handian, jende gehiago biltzen dituzten Okzitaniako Tolosako edo Pariseko hitzorduetara joateko aukera uzteko. Bihar egin behar zen 20. Harrotasun Martxa, baina, krisiaren ondorioz, Internet bidez egiteko deia zabaldu dute Ipar Euskal Herriko LGBT+ mugimenduek eta ordezkari duten Bascos elkarteak. Bertako bozeramaile den Beñat Gaschenek azpimarratu duenez, «2020ko martxa oso sinbolikoa da, ez dugu nahi oharkabean pasatzea. Egunean zehar, Instagram, Facebook eta Zoom bitartez, aurreko urteetako bideoak, musika eta hitzartzeak izanen dira».

Urteurrena ospatzeko, bi hamarkadotan zehar izandako aldarrikapenak eta aitzinamenduak gogoan atxikitzeko “20 urte martxan, 20 urte borrokan, 20 urte berdintasunaren alde” erakusketa atondu du elkarteak. Pandemiaren ondorioz, ekainerako aurreikusitako estreinaldi data, irailera atzeratu da. Bitartean, erakusketaren osagarri izateko egindako Biarritzpride.fr webgunean, argazki, bideo, prentsa artikulu, azalpen… ugari aurki daitezke. «Transmisioa egitera behartuta gaude, eskubideak lortzeko eraman ditugun borroken berri eman behar diegu gazteei. Oraindik bada zer borrokatu», uste du 2004tik parte hartu duen Gaschenek.

Lehen martxa ofiziala 2001ean egin bazen ere, 2000. urtean baimenik gabeko manifestazio txiki bat egin zen Biarritzen, «gauzale eta elkartearen inguruko pertsona talde baten eskutik». 2001. urtean hiesaren kontrako borrokan ari ziren Aides eta Arsa elkarteek antolatu zuten Harrotasun Martxa, hiriko auzapeza zen Didier Borotraren baimenarekin. Tokiaren aukeraketan, alkatearen onespenak garrantzia izan zuen, baina baita historikoki Lapurdiko kostako hirian gay pertsonei egin izan zaien harrerak ere. Izan ere, 1960ko eta 1970eko hamarkadetan dagoeneko, baziren homosexual giroko tabernak Biarritzen, eta beste estatuetako jendea ere hurbiltzen zen bertara.

Hala ere, LGBT+ talde egituraturik ez zen izan Biarritzen 2002ko martxa antolatzeko Lesbian Gay Pride Impact elkartea sortu zen arte. 2010erako mugimendua aski desegituratuta zegoenez, ordura arte kirol elkarte zen Bascosen esku gelditu zen antolaketa: «Galdetu ziguten arduratu nahi genuen, eta geroztik taldea ez da bakarrik kirolaren ingurukoa, soziala eta militantea ere bada».

Lehen urte horietako martxen eta egungoen artean izandako aurrerapausoa agerikoa dela nabarmendu du antolatzaileak. Garai batean LGBT+ jendea karriketan ikustea apartekoa zela oroitu du, eta mugimenduan bertan ere aldea agerikoa dela nabarmendu du: «Garaian hiesaren gaia bazen, desmasia handiak eragin zituena berdintasuna lortzeko, eta bikote homosexualen ezagutza administratiboa ekarriko zuen PACS itun zibila lortzeko borroka handia izan zen; injustizia sentimendua oso azkarra zen. Gaur egun, parte hartzaileak oso gazteak dira, beraien ikusgarritasuna bermatzearekin pozik daude, eta borroka zentzu hori, krispazio edo gatazka zuzeneko uneetara mugatzen da, 2013an sexu bereko pertsonen arteko ezkontzaren momentuan bezala. Baina guk etengabe oroitarazten dugu, martxa aldarrikatzailea dela; musika bada, karroak badira, baina aldarrikatzeko momentua da. Gaur egun ere egoera ahula da, eskubide berdintasunaren kontrako indarrak daudelako».

Egungo egoerari, azken 20 urteotako esperientziatik begiratzen dio: «2000. urtetik Interneten garrantzia handitzen ikusi dugu, aplikazioen sorrera… haustura ikusi dugu norbanakoen eta sozializazio tokien artean. Orain norbera bere alde ari da, eta, lortutako gauzei begiratuta, egoera arinki begiratzeko joera dago. Baina elkarteak eskubideak lortzen segitzeko borrokatzeko gaude».

EHGAM eta Gehitu, bidaide

Gipuzkoako EHGAM eta Gehitu LGBT+ elkarteen presentzia eta laguntza lehen urteetatik agerikoa izan da. 2005ean Biarritzeko Harrotasun Martxara Bidasoaren hegoaldeko kideak hurbildu ziren, eta gerora ere sostengua eta elkarlana etengabekoa izan da. «Laguntza horren beharra izan dugu. Mugimendua Iparraldean gehiago garatu ahal izan bada, Estatu frantseseko mugimenduagatik izan da, noski, baina baita laguntza hori zegoelako ere, teorikoa eta militantea», azaldu du Gaschenek. Azpiegitura mailan ere izan da elkarlana: «Iparraldeko gure elkarteak ahulak ziren eta, ondorioz, beraien laguntza izan dugu, adibidez, Euskal Herria Zuzenean festibalean prebentzio lana egiteko eskuorriak EHGAMek eman zizkigun».

Bascos antolatzeko ere Hego Euskal Herriko taldeek izan duten garrantzia azpimarratu du: «Gehitu bezalako elkarteen egituraketa eredu izan dugu. 300 kide gara, eta hamabost taldetan antolatuta gaude: soziala, besta girokoa…». Bilboko Aldarterekin ere lan egin izan dute, eta Hegoaldeko elkarteekin kolaborazioa jarraitzea «derrigorrezkoa» deritzo bozeramaileak. Bide horretan hiru hizkuntzetan izango den gida praktiko bat egiten ari direla jakinarazi du.

Bascos elkarteak bere lanarekin segitu ahal izateko beharrezkoa duen finantziazioa lortzeko bidean, koronabirusari loturiko krisiak eragin handia izan du, Baionan duten Txalaparta zentroa itxi behar izan baitute, eta udaberri eta udako ekitaldi handiak bertan behera utzi, aurrekontuaren %25 galduz. Egoera ekonomiko zailari aurre egiteko, “Gure koloreak berriz atzeman ditzagun” lelopean finantzazio kanpaina bat abiatu du.

Talde sozialak lanean jarraitu du, eta konfinamenduak pertsona batzuei kalte handia eragin diela egiaztatu du. «Harrera egiten diogun eta mobilizatzera eramaten gaituen publikoaren zaurgarritasuna agerian gelditu da. Eremu familiar LGBT+ fobikoa duten pertsona gazteen, lotura familiarrak hautsi dituzten adinekoen, prozedura administratiboak bertan behera uztera behartuta izan diren pertsona transgeneroen… prekaritate administratiboa egiaztatu dugu». LGTB+ migranteak ere gogoan dituzte Bascos elkartean, normalean asilo eskaerarako desmartxa administratiboetan laguntzen baitituzte.

“HARROTASUNA EZ DAGO SALGAI”

2018-06-28, Bilbo. LGTBI kolektiboaren nazioarteko eguna, manifestazioa E28 koordinadorak deituta.

Peru Azpillaga Diez

Arnasa luzeko mugimendua da LGTBI komunitatearena. Urteak daramatza lesbiana, gay, transexual eta bisexualen eskubideak defendatzen, eta kontaezinak dira azken hamarkadetan emandako aurrerapausoak. Gaur egun, handiak dira genero dibertsitatearen alde lortutako garaipenak, eta sakonak bestelako gizarte bat osatzeko erroak. Alta, askatasunaren bidean dena ez da beti arrosa. Izan ere, azkenaldian “merkantilizazio eta zurikeria” amaraun batean harrapatuta geratu da LGTBI mugimenduaren zati bat. Hala iruditzen zaio Ekainak 28 koordinakundeari.

Herri botereaz harro, zioen joan den maiatzaren 17an LGTBfobiaren aurkako eguneko manifestazioan zabaldutako pankartak. Ekainak 28 koordinakundeak antolatutako mobilizazioa zen, eta aspaldian azaldutako kezka bati erantzuten zion leloa plazaratzen zuen. Azken hamarkadan LGTBI mugimendu osoa astindu duen kezka bera bildu zuen koordinakundeak egun hartan; besteak beste, Bilbon eta Bizkaian 2015etik hona handituz joan den kezka. Izan ere, urte hartan hasi ziren Bilboko Udala eta Bizkaiko Diputazioa ekainaren 28aren bueltan, Sexu Askapenaren Nazioarteko Eguna dela eta, Pride jaia antolatzen; aurten Bilbao Bizkaia Harro izena hartu duena.

Koordinakundeak ez ditu, baina, begi onez ikusten instituzioek LGTBI mugimenduaren izenean antolatutako egitasmo horiek, eta salaketa eginez erantzun dute behin baino gehiagotan: “Harrotasuna ez dago salgai”. Koordinakundearen iritziz, instituzioek LGTBI kolektiboa erabiltzen dute irudi “ireki eta tolerantea” emateko, “gizarte eredu baztertzaile, elitista eta kapitalista bat” bultzatzen duten bitartean. Esaterako, nabarmendu dute 2018an Pride jaiaren antolakuntzak 36.000 euro jaso zituela instituzioetatik; horietatik 18.119,75 euro, Bilboko itsasadarrean egindako desfile pribaturako.

“Gure behar errealak eta gu babesteko baliabideak bultzatu beharrean, marjinalizazio sozialera garamatzate. Ez dugu su artifizialekin ospatu nahi instituzioek urtean zehar sortzen duten utzikeria”, kritikatu dute maiatzaren 17aren harira kaleratutako oharrean; Euskal Herriko eta Bizkaiko LGTBI kolektiboaren historiak bost urte baino gehiago dituela ere gogora ekarri dute. “Historia hau kolektibo eta pertsona anitzez beteta dago, eta instituzioak pertsona eta kolektibo hauek ezabatzen ari dira, modu oso zikinean, gure izenean”.

Genero dibertsitateak oro har kontsentsu soziala lortu duen arren, badirudi instituzioen eta zenbait LGTBI elkarteren arteko harremana ez dela ari fruiturik ematen. Irudipen hori du, gutxienez, Bea Macias Ozen elkarteko kideak: “Instituzioek, diputazioak zein udalak diru publikoa erabiltzen dute festa pribatu batzuk finantzatzeko”. Ur Parade desfileaz ari da Macias. “Itsasontzi batzuetan egiten dute, eta gonbidapenen bidez soilik hartu daiteke parte”. Horregatik kritikatzen du instituzioen rola: “Badirudi gure borroka erabiltzen dutela”. Izan ere, halako egitasmoak soilik bultzatzen dituztela uste du, eta horietan guztietan alde batera geratzen direla LGTBI pertsonen benetako beharrak.

“Hiri ireki baten itxura eman nahi dute, hemen inongo arazorik ez balego bezala”, kexu da. Maciasek azaldu duenez, LGTBI mugimenduak ez du inondik inora halako zerbaiten beharrik: “Benetako beharrak ditugu, neurri zehatzak, erasoen aurkako protokoloak… eta ez dirudun gutxi batzuentzako jai pribatuak”. Maciasek hezkuntza eremuan lan egiten duten LGTBI eragileek instituzioekin duten hartu-emana nabarmendu duen arren, gainontzekoak baztertuta daudela dio: “Beste askok ez dugu instituzioekin lanik egiten, beti baztertu izan dituztelako gure proposamenak; ez dago gure beharren atzean dagoen udalik, gu lagundu nahi gaituen diputaziorik; beren mesederako erabiltzen gaituzte soilik”.

‘Pinkwashing’

LGTBI komunitateak bizi duen “despolitizazioaz” mintzatu da Macias, eta pinkwashing terminoa erabili du definitzeko: “Beste gauza batzuk ezkutatzeko instituzioek erabiltzen duten metodoa da”. Hori azaltzeko, Israelgo Estatuaren adibidea eman du: “Genozidio bat gertatzen ari da han, baina herrialde progresista baten itxura emanez estaltzen dute, eta, horretarako, gure mugimenduaz baliatzen dira”. Hori dela eta, Maciasek uste du azkenaldian badirudiela LGTBI mugimendua beste gauza batzuen alde dagoela: “Liberalizatu egiten dute, gure borroka instituzio zein enpresen mesedetarako erabiliz”. Hau da, “kapitalismo aseezina” LGTBI mugimendua “instrumentalizatzen” ari dela ohartarazi du, “zuriketarako erabiltzen”.

Hori egotzi dio Maciasek udalarekin eta diputazioarekin batera Bilbao Bizkaia Harro festa antolatzen duen Ortzadar elkarteari: “Zuriketa egin ahal izateko, egiten duten guztia ondo dagoela deritzon kolektibo baten beharra dute, eta horretarako dago Ortzadar elkartea”. Zilegitasuna lortzeko erabiltzen dituztela uste du Maciasek. “18.119,75 euro inbertitzen dituzte desfile baterako; zenbat, gure bizitzak hobetu edota gure beharrei erantzuteko?”.

Oraindik ere aldarrikapen andana dutela adierazi du, azkenaldian “dena eginda dagoen itxura” nagusitzen ari den arren: “Hori da guretzat arazorik handiena: gizartean badirudi dena lortuta dagoela, eta ez da hala”. Egunerokoan lan egiten duten eragileen erronkak nabarmendu ditu: LGTBI immigranteen eskubide urraketa, transexualen langabezia tasa handia, eraso homofoboak, faxismoaren gorakada… “Baliabideak behar ditugu”. Horregatik, instituzioei esku hartzeko eskatu die gauzak aldatu ahal izateko.

‘Gayfriendly’ turismoa

LGTBI komunitatearen “liberalizazioa” aipatu duenean, asko dira Maciasek erabilitako adibideak, eta Bilbao Bizkaia Harro ospakizuna ez da Bizkaiko elkarteei kezka eragin dien egitasmo bakarra. Berriki jakinarazi dutenaren arabera, Axel Hotels enpresak LGTBI komunitatera zuzendutako hotel bat irekiko du Bilbon. Ez da, ordea, konpainia horrek Euskal Herrian irekiko duen lehenengoa izango, Donostian laster zabalduko baitute estreinakoa.

“Donostiako zein Bilboko hotelek estrategia berari erantzuten diote: hiri turistikoak bultzatzearena, prekaritatea eta gentrifikazioa sortuz”, argudiatu du Maciasek. Bilboko adibidea ezin argiagoa dela deritzo; izan ere, hotel berria Bilbo Zaharrean eraikiko baitute. “Bilboko eredu hori saltzen ari dira, hiri turistikoa, auzoko jendea alde batera utzi eta etekin ekonomikoa lortzeko hiria; eta horretarako gu erabiltzen gaituzte, gainera”.

Maciasen esanetan, LGTBI kolektiboak ez du halako hotel baten inolako beharrik: “Azken finean, guri, mugimendu moduan, ez digu inolako onurarik ekarriko. Oso gutxi batzuentzako hotel bat izango da, prezio benetan altuekin”. LGTBI kolektibokoa izateak ekonomikoki baztertzen duela zehaztu du; “heteroarauetatik zenbat eta urrunago egon”, are gehiago. Hori dela eta, haien borroka merkatu bat izango balitz bezala saltzen duten arren, LGTBI pertsonen errealitatea oso bestelakoa dela deritzo Maciasek: “Gutxi batzuena izango da akaso, baina ez gure kolektiboarena”.

Madrilgo adibidea jarri du mahai gainean. Aurreko urtean World Pride egitasmoa antolatu zuten han, eta “jendetza ikaragarria” bildu zuela oroitarazi du. “Egia da LGTB mugimenduak jende asko mugitzen duela, eta lerro horretatik ari dira merkantilizatzen. Madrilen bildu zirenetako asko ez ziren ezta LGTB pertsonak ere: jaia egitera baino ez ziren joan”. Haren ustez, Bilbok azken urteetan egitasmo handiak antolatzeko erabakiarekin bat datorren aukera da etorkizunean Europride jairen bat antolatu nahi izatea, eta horretarako on egiten die halako hotel bat izateak. “Beste edozein ekitaldirekin egiten duten bezala, horrekin batera mugitzen direnen dirua baino ez dute bilatzen, eta orain gure mugimendua jarri dute jopuntuan”.

Hotel horrek auzoan eragin dezakeen kalteaz ere aritu da Macias, eta Madril, Bartzelona eta halako hirietan jada gertatu diren gentrifikazio prozesuak azpimarratu ditu: “Halako proiektuen bidez, San Frantzisko eta Bilbo Zaharreko eremu osoa garestiago bihurtzen ari dira, bertako auzokideak kanporatzeko”.

Antolakuntzaz Harro

LGTBI komunitateak Bizkaian duen egoera ere azaldu nahi izan du Maciasek. Zehaztu duenez, instituzioen estrategietatik harago, badira eguneroko borrokan lanean dabiltzan hainbat elkarte eta plataforma. “Handiak dira gure komunitateak dituen beharrak, eta horiek lortu arte lanean jarraituko dugu”. Ekainaren 28ko koordinakundean batzen dira elkarte horietako asko. “Aldarrikapenerako eguna da guretzat, eta ez ospakizun hutsa”. Horregatik, beren ekintzen eta ideologiaren bidez, argi erakutsi nahi dute instituzioen jardunarekiko aldea.

Macias, esaterako, Ozen kolektiboko kidea da, LGTB gazteek osatzen duten elkarte batekoa. Alde horretatik koordinakundean egoteak ekarpen handia egiten diela adierazi du, bestelako errealitate bat duten elkarteekin lan egiteko aukera ematen dielako. “Bakoitzak bere ikuspuntua ematen du; gero, talde konkretuak ere badaude, lesbianenak adibidez, eta guztion artean hausnarketa bateratuak egiten ditugu: liberalismoaren aurka, Stonewallen izaera berreskuratu eta Euskal Herriko memoria aldarrikatzeko”.

Logika berari jarraituz sortu da Harro, Euskal Herrialdeetako Transmaribibollo Plataforma: “Esparru politiko koherente eta kritikoak sortzeko eta elkar sostengatuz eta koordinatuz erantzun material bat emateko beharretik”. Datozen urteen egoerari erreparatuz —bai Pride jaiei eta baita hotelen kontuari—, Euskal Herri mailako erantzun bateratu bat emateko beharra ikusi dutela plazaratu du Maciasek. “Batzuetan indarrak falta zaizkigula edo bakartuta geratzen garela ikusita, Euskal Herri osoko plataforma bat sortzea erabaki genuen”, erantsi du. Joan den astean aurkeztu zuten Bilbon, eta ekainaren 15ean egingo dute aurkezpen ekitaldia, Donostian.

“Kide garen elkarteen ekintza partikularrak batzea da asmoa”, zehaztu du. EHGAM, Hiruki Larroxa Kolektiboa, Guztiok, Ozen, Intifada Marika, Sare Lesbianista, Iris Proiektua, Euskal Hartzak eta Lumagorri taldeek osatu dute, gaur-gaurkoz, plataforma; baita beste militante batzuek ere. “Euskal Herrietako hainbat kolektiboren artean lan eta zaintza sareak sortzea, memoria historikoa bildu eta kontserbatzea, eta erasoen aurrean erantzun erreal bat ematea dugu helburu”.

LGTBI mugimenduaren erroak “erradikalak eta antikapitalistak” direla gogoratu du, eta plataformako jarduna instituzioetatik “progresismo itxurak” egiteko erabiltzen duten ereduarekin kontrajarri nahi dute. Hala, Stonewalleko errebolta ekarri du gogora Maciasek, gertaera horretatik mende erdi betetzen dela oroituz. 1969ko ekainaren 28ko gau hartan Stonewallen izandako errebolta adreilu batekin hasi zen, eta adreilu hori hartu dute Harroren jarduna islatzeko: “Suzko adreilu bat gara. Erailtzen gaituzten instituzio eta sistema hauen erraiak suntsitzeko erabiliko dugun adreilua. Berria den zerbait eraikitzeko erabiliko dugun suzko adreilu bat gara. Itzaltzen utziko ez dugun suzko adreilua”.

‘Adreilua irudi baliogarria da Harro eraikitzeko jaio dela irudikatzeko’

Harro plataforma sortu dute Euskal Herriko hainbat LGTB elkartek, ugaltzen ari diren eraso homofoboen aurrean erantzun bateratua emateko. Egoitz Albeniz plataformako kidea izan da Mezularian.

Harro plataforma sortu dute Euskal Herriko bederatzi elkartek.

LGTBI Fobiaren aurkako Nazioarteko Eguna izan zen joan den ostiralekoa, eta egunarekin bat eginez kezka agertu zuten hainbat elkartek azken aldian jarrera homofoak eta gorroto diskurtsoak areagotu egin direlako. Egoera horri erantzun asmoz sortu dute Euskal Herriko 9 elkartek Harro plataforma; elkarren berri izan eta erasoen aurrean erantzun bateratua emateko helburuarekin. Ekainaren 15ean egingo dute Donostian aurkezpen publikoa eta kontu horien guztien inguruan eman ditu azalpenak Egoitz Albeniz Harroplataformako kideak.

Pornografia denean sexu hezitzaile nagusia

Gutxi eta era okerrean. Oro har, hala irakasten zaie haur eta gazteei sexualitatea, ikastetxean eta ikastetxetik kanpo. Helduok sexualitateaz dugun ikuspegi murritzak badu zerikusirik, baita geure beldurrek eta begirada okerrak umeen sexualitate naturalean duen eraginak ere. Artikulu honetan hizpide ditugu asko dakitela uste arren, ikasleek eremu honetan oraindik duten ezjakintasun maila –norbere gorputzaren ezezagutza barne–, generoaren arau zurrunek nola markatzen duten batzuek eta besteek sexualitatea bizitzeko dituzten moduak eta rolak, identitate sexual eta gorputz anitzak onartzearen garrantzia, gazte askorentzat sexu hezitzaile nagusi den pornografiarekin nola jokatu, berriki Nafarroako Skolae programak sortutako zalaparta…

Funtsean, eskolan eta eskolatik harago noiztik, zenbat eta nola landu beharko litzateke sexualitatea? Erantzunaren bila, sexu heziketan buru-belarri aritzen diren hiru sexologo elkartu ditugu mahaiaren bueltan: argazkian, ezker-eskuin, Mikel Oribe Galdona, Olatz Berastegi Loiola eta Nahia Rojo Bustinduy.

Sexualitatea eskolan nola lantzen den aztertu aurretik, galdera: helduok nola ulertzen dugu sexualitatea eta horren arabera zer transmititzen diegu haurrei?
Nahia Rojo: Bakoitzak gure motxila daukagu, jaso dugun sexu heziketaren araberakoa, eta ongi dago orain heldutan berau birpentsatzea. Zein sexu heziketa jaso dut nik eta nolakoa helarazi nahi diet nire txikiei? Izan ere, norberak jaso duen sexu heziketa transmititzetik harago, uste dut askok ahalegina egiten dugula garai bateko tabuei eta motxilari aurre egiteko.
Mikel Oribe: Zoritxarrez, gaur egun heldu gehienek, batez ere gizonek, sexualitatea bere osotasunean ulertu beharrean (emakume edo gizon izatearen kualitate horretan), praktika jakin batean zentratzen dute, koitoan, eta ondorioz transmitituko duten heziketa ere horren inguruan izango da. Hau da, itxarongo dute seme-alabek koitoaz arduratzeko moduko adina izan arte, hitz egingo diete kondoiaz, hiesaz… Baina sexualitatea harago doa, sexualitatea da nola bizi zaren emakume izate horretan, gizon izate horretan, eta nola jartzen zaren harremanetan horren ondorioz zure buruarekin eta gainerakoekin. Beraz, jaiotzetik hil arte esparru guztietan landu daitekeen zerbait da. Horregatik da hain inportantea sexologoek eta adituek helduei formakuntza ematea, ikuspegia zabaldu eta paradigma aldatu dezaten; baina momentuz heziketa egiten da ikastetxeetan ikasleentzat, eta aldiz ezer gutxi irakasleei eta gurasoei bideratuta.

Koitora murriztutako ikuspegi horretan eragina izango du egungo gizarte hipersexualizatuak…
Olatz Berastegi: Hain juxtu pornografiak gure heziketan duen eraginaz aritu ziren atzo telebistan. Ikastetxeetan ikusten dugu: haurrek, euren gorputzaren sentsazioetara iritsi baino lehen, jada badakite ustez zer gustatu behar zaien. Iruditzen zaigu gure gurasoak baino modernoagoak garela, haientzat sexua tabua zelako, baina gaur egun markatuta daukagu harremanek nolakoak izan behar duten: koitoa dela nagusi, gustatu behar zaigula sexu orala… Arriskutsua da.
M. Oribe: Bai, eta orokorrean zakila dugunok gure sexualitatea zakilera eramaten dugu, pornoaren eraginez, eta alua dutenek ez dute beren alua ezagutzen, jasotzen dituzten mezuak ezagutza horren kontrakoak direlako. Olatzek dioen moduan, ez da gorputza hezten (emozioen, sentsazioen… heziketa ez da egiten), ez diegu aukerarik ematen umeei euren gorputza aztertzeko eta zein sentsazio dituzten deskubritzeko, eta gero pornoak irakasten die zer pentsatu eta zer egin behar duten. Nerabezarora iristen dira, zakila dutenak zakila masturbatuz gainerako gorputz atalak ahaztuta, eta alua dutenak pentsatuz euren gozamena dela besteak emango diona baino ez.
N. Rojo: Azken finean, pornoa gizonei zuzenduta dago gehienetan eta ikuspegi matxista du. Hipersexualizazioaz ari garenean berdin, zeintzuk gaude hipersexualizatuta? Emakumeak. Eta zein motatako emakumeak? Hipersexualizatzen den ereduak kanpoan uzten ditu aniztasun funtzionala dutenak, adinez nagusiak direnak… Eta kontraesanak ere badira, Facebookek titiburuak zentsuratzea, adibidez.
O. Berastegi: Hala da, esparru bat eta eredu bat da hipersexualizatuta dagoena, eta hori erotikan ikusten da, arropan eta abar zeini dagoen erotika bideratuta, pornoa mutilentzat delako eta neskei eskatzen zaiena delako desiragarri egotea bestearentzat.

Egin dezagun salto ikastetxeetara. Oro har, zenbat eta nola lantzen da sexualitatea Euskal Herriko eskoletan?
M. Oribe: Printzipioz, konpetentzia bezala eskola guztiek adin guztietan sartu behar dute curriculumean transbertsalki. Baina hori da paperak dioena eta gero dago hori egiteko irakasleek daukaten gaitasuna, zer ulertzen duten sexualitatea esanda, edota hasieran aipaturiko norberaren motxila, tabu eta beldurrak. Orokorrean zer egiten den? Gehienek ezer ez, eta borondate ona duten irakasleek sexualitatea esplizituki lantzen dute ikasgelan. Eskola askok, gero eta gehiagok, kanpoko sexologoak eramaten dituzte geletara, horretan aritzen gara gu, eta nagusiki ikasleei bideraturiko sexu heziketa egiten dugu, Lehen Hezkuntzan, Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan edota Batxilergoan. Urtean lau eta hamar ordu artean izan ohi da ikasleekin egiten duguna, eta batzuetan saio bakarrean kontzentratzen da: urte osoan lau orduko saio bat ikasleekin eta kito. Ez da nahikoa. Irakasleei eta gurasoei are formakuntza urriagoa ematen diegu eta nire ustez lehenengo gurasoak, gero irakasleak eta gero ikasleak dira formakuntza gehien jaso beharko luketenak, egunerokoan gurasoak daudelako eta gurasoek ez badute txipa aldatzen, gelan irakatsitakoa esaldi bakar batekin pikutara bidal dezakete. Niri gertatu izan zait. Behin, DBHko ikasleei azaldu nien sexu harremana modu ugaritara uler daitekeela, bestearen adostasunarekin gorputzaren bidez gozamena lortzeko helburuz besarkatzea ere izan daitekeela sexu harremanaren parte. Ikasle horietako baten amak hurrengo egunean hala esan zidan: “Aizu, semeak ez du ongi ulertu zer diren sexu harremanak, besarkatzea sexu harremana dela esan dit eta azaldu behar izan diot ez dela hala”.
O. Berastegi: Ados nago, gurasoak formatu behar dira. Eskolan egiten den lanketaren inguruan, sexologoon figura aldarrikatu nahi dut. Alegia, sexologia transbertsala izatea ongi dago, baina beste konpetentziak diren bezala, eta ezin gara hor geratu, badago nahikoa eduki ikasgai gisa propio lantzeko, espezialista batek emanda. Horrek ez du esan nahi irakasleak formatzea beharrezkoa ez denik, euren jarrera ere inportantea delako. Aldiz, normalean ikastetxeetara eramaten gaituzte sexologia ematera abiapuntu hartuta prebentzioa, eta gaur egun hainbatetan abiapuntu hartuta indarkeria matxistaren prebentzioa. Eta ez, berezko entitatea du sexologiak, ez da landu behar beste zerbait konpontzeko, ikuspegi integral batetik baizik.
N. Rojo: Sexu heziketak leku gutxi du eskolan. Lau-hamar ordu urtean ez da aski, eta ez da aski institutuan lantzen hastea, ez eta Lehen Hezkuntzan hastea ere. Txiki-txikitatik hasi beharko ginateke, Haur Hezkuntzatik. Ikasleek eurek erantzun diote zure galderari: Espainiako Estatuan manifestazioa egin zuten duela gutxi, sexu heziketa ikasgai bat izan dadila aldarrikatuz. Eta familiekin landu beharreko gaia da, sarri familiek beldurrak dituztelako eta sexualitatea praktika jakin batekin baino ez dutenez lotzen uste dutelako Haur Hezkuntzako gelan sartuko zarela umeari horri buruz hitz egitera. Horren isla da familientzako formakuntzak ematen ditugunean gehienbat nerabeen gurasoak etortzen zaizkigula, adin horrekin lotzen dutelako sexualitatea lehenengoz eta jakin nahi dute kondoiei buruz seme-alabekin noiz eta nola hitz egin. Kurioski, txikitatik hezten ditugu sexualitatean jakin gabe hori egiten ari garela: umearekin telebista ikusten ari garenean eta eszena gure ustez harentzat ezegokia agertzen denean, sarri katez aldatzen dugu, azalpenik eman gabe. Hor guraso bezala nolabait sexu heziketa egiten ari gara, baina gero gure seme-alaben eskolan sexualitateari buruzko formakuntza planteatzen dutenean ez goaz, gure haurrak horretarako oraindik txikiak direlakoan. Eta gero beharbada berandu izango da…

Izan ere, jaiotzen garen unetik dugu sexua eta sexualitatea.
O. Berastegi: Norbere gorputzaren ezagutza eta norbere gorputza bizitzeko moduak, besteekiko harremanak… txiki-txikitatik landu daitezke. Iaz, ikastetxe batean 5 urteko mutil bat eta neska bat elkarrekin jolasten hasi ziren, alua eta zakila ukitzen, eta sekulako iskanbila izan genuen. Zorionez hezitzaileak ongi bideratu zuen kontua, gurasoak bildu eta denon artean eztabaidatu genuen gertaturikoa, baina mutilaren gurasoek kasik uste zuten bortxatzaile bat zutela semea! Abiapuntua gaur egun da indarkeria eta prebentzioa, ez tratu onak eta harreman osasuntsuak, eta ondorioz ikuspegi hori gailentzen da.
M. Oribe: Horrelakoak ugariak dira. Gurean, 5 urteko neskak eta mutilak elkarren gorputzak marraztera jolastu zuten tenperekin eta neskaren gurasoen erreakzioa izugarria izan zen, bortxatzaile bat hezten ari zirela esan zieten mutilaren gurasoei. Haiekin bildu, hitz egin, eta ikuspegia aldatu zuten. Arazoa da gurasoen begiradarekin epaitzen dugula umeen sexualitatea, eta horrek ez du ez hanka ez bururik. Haien gorputzak deskubritzen ari dira, norberarena eta bestearena, era natural eta eder batean, eta helduok dena kakazten dugu, beraien sozializazio naturala trabatzen dugu, eta traumatizatu ere egin ditzakegu, errepikatzen badiegu haientzat jolasa baino ez dena zerbait itsusia eta txarra dela.
N. Rojo: Gurasoen beldurrek eta erreakzioek ere oztopatzen dute maiz sexualitatea eskolan lantzea. Hezitzaileek esaten digute, “badakit umeen arteko jolasak direla, baina emazkidazu argudioak, gurasoak datozenean azaldu diezaiedan umeen jakin-min sexuala naturala dela”.

Hain juxtu, sexua eta hezkidetza oinarri dituen Skolae programak hautsak harrotu ditu Nafarroan, hainbat alderdi politikok hauspotuta. Zein indargune eta hutsune ikusten dizkiozue planari?
M. Oribe: Amorru handia sortzen dit gaiak, berdin duelako Skolaek zer esaten duen, hori ez da arazoa, arazoa da fatxa batzuk daudela ez dutenak sexualitatea landu nahi, edozein eratara dela ere, beraz egiten duzuna egiten duzula kritikatuko dute, pentsatzen dutelako eskoletan ez dela sexualitatea eman behar.
N. Rojo: Guztiz ados. Genero ideologia inposatzeaz mintzatu dira kontrakoak eta gai honi lotuta jaso dituen mehatxuengatik Hezkuntza kontseilariari bizkartzaina jarri behar izan diote, ikaragarria da. Hedabide askok egoera aprobetxatu dute manipulatzeko, titular deigarriak ateratzeko eta jendea aurka jartzeko, baina pentsatu nahi dut ez dela Nafarroaren gehiengoa eta oso gutxi direla kontra daudenak, oso eskuindarrak. Indargune eta hutsuneez galdetzen duzu, baina halako erasoa jasan du planak, uste baitut guri dagokigula nabarmentzea zeinen positiboa den, eta adibide batzuk jarriko ditut: 0-20 adina hartzen du programak eta aurrerapauso handia da, aipatu dugunez txikitatik landu behar delako; komunitate guztiari zuzentzen zaio eta hori ere esan dugu, inportantea dela ikasle, hezitzaile eta familiak integratzea; bereziki gainera aitengan jartzen da begirada, eta hori eskertzekoa da, askotan bizi izan dugulako formakuntzak antolatu eta emakumeak baino ez etortzea, eta gizon bakanen bat etorriz gero gainera hura goraipatzen dugu eta eskerrak ematen dizkiogu; adimen emozionala jorratzen du planak, harreman osasuntsuak lantze aldera…
O. Berastegi: Interesgarria da baita ere Skolaek sexologia jorratzen duela berdintasunean oinarritutako harremanak landuz, elkarren arteko sinergiak bultzatuz. Hori esanda, eztabaida honen guztiaren atzean funtsean asmo politikoak daude, gurutzada politikoa, ikastetxe kontserbadore eta erlijiosoetan ere aritu izan garelako, eta zer lantzen ari zaren azaltzen diezunean, normalean gurasoek ongi hartzen dute.

Sexualitatea ez dela koitoa, diozue, esparru zabala dela. Zer da sexualitatea lantzea eta zein aspektu jorratu beharko lirateke?
M. Oribe: Funtsean gorputza, gorputzean errotuta baitago sexualitatea. Adibidez, haur eskoletan zergatik ez daude umeak biluzik? Noiz hasiko dira gorputza ukitzen? Emozioak ere oinarrizkoak dira, baina gure hezkuntza sistemaren piramidea alderantziz eraiki dugu: Lehen Hezkuntzan aljebra ematen ari zara eta unibertsitatea bukatu ostean adimen emozionalei buruzko graduondoa egiten duzu. Zergatik ez hasi lantzen gorputza, emozioak, sentimenduak, harremanak… eta hazi ahala, logikari gero eta leku handiagoa egin? Laburrean, sexu heziketa da gaur egiten ez duguna egitea: etxetik jada gorputza hezi, esan zer gustatu zaizun eta zer ez, ezagutu zure alua (guztiz ikusezin bihurtu dugu-eta), kontatu nola sentiarazi zaituen halakok, nola uste duzun bestea sentiarazten duzula era batera edo bestera harremanak garatzen dituzunean… Baina egiten ez denez, eta ez dagoenez horretara bideratutako ikasgairik, sexologoak gara egun batean ikastetxean lur hartzen duten parakaidistak, adabakiak jartzen saiatzen garen parakaidistak.
N. Rojo: Hiztegiak dio sexualitatea dela sexu bakoitzaren ezaugarri anatomiko eta fisiologikoak. Eta batzuentzat hori da sexualitatea lantzea, ezaugarri anatomikoak lantzea, ugalketa… eta horregatik da garrantzitsua gure papera, urrunago iritsi ahal izateko. Horrez gain, “sexualitatea lantzea” beharrean “sexualitateak lantzea” esan beharko genuke, pertsona bezainbeste sexualitate daudelako. Aniztasunetik hitz egin behar dugu sexualitateez, gorputzez, harremanez… eta aniztasuna dago genitaletatik hasita. Aluak anitzak dira eta hori errepikatu behar dugu txikitatik nagusiak diren arte. Badago jendea aluko barruko ezpainak simetrikoak izateko ebakuntza estetikoak egiten dituena, edo txikitzen dituena, edo uzkia zuritzen duena… Eta ez naiz ez-dakit-zein herrialdez ari, Euskal Herrian ere egiten dira halakoak. Lehengo hariari helduz, eredua pornografia bada eta bertan ateratzen diren gorputz eta aluak baldin badira gazteek dituzten ereduak, hainbatek hori kopiatu nahiko du. Eta nire gogoeta da: edertasun kanonak esango balu ederra dela gizonek barrabil bakarra edukitzea, zenbatek kenduko lukete barrabila?
O. Berastegi: Aniztasuna dela-eta, neska eta mutil izateko moduak ere anitzak dira, eta hori txikitatik landu beharreko gaia da. Haurrak sentitu daitezela euren gorputzarekin bat, identitate sendoa dutela.

Praktikan gorputzen, identitate sexualen… aniztasun hori guztia, nola lantzen duzue?
M. Oribe: Bada, adibidez, sexu identitatea ikasleari berari galdetuta.

Eta gaia tabua izanik, erantzuten dute ikasleek, gela guztiaren aurrean?
M. Oribe: Sortu duzun konfiantza giroaren arabera. Ohiko irakasleari ziurrenik ez diote esango, baina guri beharbada bai. Batzuk zabaltzen dira gela guztiaren aurrean, beste batzuk taldetxotan (sarri neskak neskekin, mutilak mutilekin), bestetan bakarka… Eta haiekin konektatzeko zu ere sartu behar zara jokoan, zuk ere erantzun behar dituzu galderak, zintzotasunez; denok dugun hauskortasun hori ikusi behar dizute, emozioak kontatzeko prest zaudela. Funtsean da entzutea eta haiekin hitz egitea, haien emozioez, haien sentimenduez, zer diren galdetzea… Gakoa delako bizipenetatik aritzea, ez diskurtso soiletik. Gelan sartu eta teoria ematen hasten bazara, “hau eta hau existitzen dira, bakoitzaren ezaugarriak hauek dira eta beraz, zu halako zara”, ez duzu aliantzarik ez sinergiarik ez ezer lortzen. Sexu identitatea (burmuinean duguna) eta generoa (sexu kulturala, nolabait) ezberdindu behar ditugu eta bakoitzak bere identitate sexuala era anitzean uler dezake. Gela batean gertatu berri zait: bere sexu identitatea mutilezkoa dela adierazi dit ikasle batek, baina arauekin ez dator bat, eta bere burua genero fluidotzat aldarrikatzen du. Diskurtsotik ari banaiz gauza bat esango diot, baina berak bizi duen moduan espresatzen uzten badiot, aukera ematen diot den bezalakoa izateko. Nahia Rojok dioen moduan, pertsona eta nortasun adina sexualitate baitaude, eta ez ditugu ikastaroak egiten sexualitate sanoa edo egokia irakasteko, sexualitateen arteko sinergiak aztertzeko baizik, ez dago finkoa den ezer. Errepikakorra naiz, baina gakoa galdetzea da: nor zara? Zer nahi duzu bizitza honetan? Zer sentitzen duzu? Nolako harremanak izan nahi dituzu? Eta galdetu behar da gorputzetik, nahiz eta sexologo gizonontzat zailagoa den, gizon hezitzaileok ez baititugu ikasleak ukitzen, bestela interpretazio okerretarako bidea laburra da eta iskanbila sor daiteke.
O. Berastegi: Ikasleei hitza ematea da gakoa, bai. Adibidez, galdetzearekin bakarrik ea nola dakiten pertsona bat neska ala mutila den, estereotipoak lantzeko aukera aproposa izango dugu. Norbere biografia ere landu ohi dugu, txikitatik nola aldatu garen ikusteko, neure baitan zeinen anitza naizen. Ikasgelak berak ematen dizu edukia, taldeak anitzak baitira, eta gizarteak eskatzen dizunaren eta zure baitako aniztasunaren artean dagoen borroka azaleratzen da.
N. Rojo: Lankideari gertatu zitzaion, gelan umeetako bati besoa falta zitzaiola eta protesia eramaten zuela. Bada, ohiko moduan aniztasuna landu zuten sexu ikastaroan, eta ikastaroaren ostean ume horrek protesia kendu zuen, denon aurrean, lehen aldiz. Ba al dute zerikusia sexu heziketak eta haur horrek urrats hori emateak, beste haurrei esateak besoa falta zaiola? Jakina baietz, honen guztiaren atzean norberaren onarpena dagoelako, nolakoa den norbera, bere ezaugarriekin.
O. Berastegi: Gure gorputza onartzea ere inportantea baita. Gogoan dut ikasle bat etorri zitzaidanean, ikaskideak potolo deitu ziolako kexuka. Eta bai, potoloa zen, ez nion esan potoloa ez zenik, potoloa izatea ez dela txarra baizik. Altuak, txikiak, gizenak, argalak… gara, hori da aniztasuna, eta ezaugarriak baino ez dira.
M. Oribe: Ama bati entzun nion bere alabari esaten neska gizena zela eta beraz barrukoa zaindu behar zuela, norbaitek barrukoa ikus zezan eta zen bezala maite zezan. Amari esan nion barrukoa zaintzea ongi dagoela, baina loditasuna ere erakargarria izan daitekeela, publizitatearen eraginez beharbada publiko gutxiago izango duela, baina jende ugarirentzat izango dela desiragarria. Begira historian zehar nola aldatu den edertasunaren kanona. Irakatsi behar dieguna da denok garela erakargarri eta desiragarriak, ez mundu guztiarentzat, baina bai batzuentzat. Sarri helduok errespetuaren izenean esaten diegu ez deitzeko inori potolo, eta orduan are gehiago ari gara azpimarratzen ezaugarri hori negatiboa dela, gizena den neska-mutilaren aurrean.
O. Berastegi: Badirudi gainera pertsona bat lodia denean hori baino ez dela, lodia. Eta ezaugarri bat gehiago da, ez besterik. Norberak lortu behar du gure osotasunaren ezaugarri bat gehiago izatea, eta ez ezaugarri bakarra.
N. Rojo: Eta normalean neskak dira gorputzarekiko kezka handiena dutenak.

Alua ezkutatu eta ezkutatu, hori da txikitatik etengabe jasotzen duten mezua. Ikasleei ispilutxo bat hartu eta norbere alua begiratzeko eskatzen zaienean, batzuk larritu egiten dira, ez dute nahi, ezezagutza eta baita nazka ere badute hainbatetan.

Beharbada tabu eta presio gehiago dagoelako emakumeen gorputzaren eta sexualitatearen gainean? Bereziki neskekin landu beharreko gaia da gorputza, desira, plazera…?
M. Oribe: Lehen aipatu dugu: mutilak hipergenitalizatuta hazten dira, mutil guztiek ez dute zakilik baina zakila dutenek hor fokalizatzen dute euren sexualitatea, eta neskekin kontrakoa, euren gorputzetatik alua desagertu dela dirudi. 5 urterekin zakila ukitzen duen semeari apenas esango diote zerbait, baina alaba baldin bada aluarekin jolasean ari dena edo panpina hanka tartean sartzen duena, segituan esango diote hori ez egiteko. Hazi ahala ere, hankak zabalik esertzen bada, hankak ixteko aginduko diote berehala. LHn eta DBHn, testu-liburuetan ere desagertu egin da klitoria, helburua ugalketa ematea den aitzakiarekin. Txanela da Euskal Herrian klitoria aipatzen duen bakarra. Alua ezkutatu eta ezkutatu, hori da etengabe jasotzen duten mezua. Nik DBHn neskei esaten diet ispilutxo bat hartu eta norbere alua begiratzeko, eta batzuk larritu egiten dira, ez dute nahi, ezezagutza eta baita nazka ere badute hainbatetan. Ondorioz, neska-mutil nerabeak elkartzen badira harreman sexual hetero bat izateko, eta mutilak urteak baldin badaramatza kanpaia jotzen eta neskak ez baditu apenas bere genitalak ezagutzen, zeinen nahia gailenduko da?
O. Berastegi: Hori da, batek badakielako zerk ematen dion gozamena, eta besteak ez. DBHn neskek galdetu izan didate ea noiz egin behar duten txortan edo nola zurrupatzen den zakil bat, eta nik erantzun diet ea euren klitoria ukitu duten noizbait, titiburuak eta ipurdia igurtzi… eta denak lotsagorrituta eta ezezkoan. Ari zarete galdezka txortan nola egin eta ez duzue zuen burua inoiz masturbatu? Baginako fluxua zer den ere ez daki askok; 15-16 urteko neska batek esan zidan likido txuri bat ateratzen zitzaiola eta kezkatuta zegoela, hiltzen ari ote zen. Pentsa zein gutxi ezagutzen ditugun gure genitalak, eta mutil batek zein ongi dakien nola funtzionatzen duen bere zakilak.
N. Rojo: Bitxia da, Haur Hezkuntzan neska ia guztiek igurzten baitute euren klitoria, mutilek baino gehiago egiten dute eta mutilak baino lehenago hasi ohi dira horretan. Sarri eskuarekin egiten dute eta ez dugu beldurrik izan behar: testuinguru erotikorik ez du ume horrek, baina masturbazio bat da, plazera sentitzen du eta orgasmoak izan ditzake. Zergatik dira neskak txikitan gehien masturbatu direnak eta nerabezaroan alderantziz? Eta gainera masturbatzen den emakumezko nerabea maiz zergatik sentitzen da gaizki hori egiteagatik? Zer gertatu da bidean? Umeen joera naturala zapaldu egiten dugu helduok. Eta beldurrik ere ez dugu izan behar gauzei bere izenez deitzeko: klitoria klitoria da, ez da kanpaitxoa; alua, bagina, masturbazioa… ez dira saihestu beharreko hitzak.

Ezjakintasuna orokorra da?
O. Berastegi: Gauzak ez dira asko aldatu, gutxi dakigu gure gorputzaz. Gazteek kontzeptu asko dakizkite (cunnilingusaz hitz egiten dizute, esaten dizute demisexualak edo pansexualak direla…) eta uste dute asko dakitela, baina gero funtsezkoena ez dakite, beren azalaz, gorputzaz eta gustatzen zaienaz gutxi dakite.
N. Rojo: Badago behin eta berriz errepikatzen den galdera bat: “Nola egiten dute bi neskek?”. Eta galdera hori egin diezazukete LHn, DBHn eta baita goi mailako gradua ikasten ari direnek ere! Lehengo egunean karrerakideek galdetu zioten ikaskide lesbianari. Lagun honek oso kezkatuta kontatu zidan gertatu zitzaiona, unibertsitatean diren horiek halako galderak egitea. Mito hori ez da aldatzen.
M. Oribe: DBHn mutilak kapaz dira makina bat webgune porno izendatzeko, baina eskatzen diezu elkar besarkatzeko eta ez dakite, urduri jartzen dira eta jo egiten diote elkarri. Oso oinarrizkoak diren gauzetan oso ezjakinak dira.
N. Rojo: Laburbilduz, esango nuke nerabeek uste dutela asko dakitela, eta ez dakite. Eta Lehen Hezkuntzakoek uste dute ezer ez dakitela, sarketaz agian ez dakitelako, baina uste baino gehiago dakite, haiekin hitz egin daitekeelako emozioez, sentsazioez eta abar.
M. Oribe: Zenbat eta umeago izan, orduan eta errazagoa da sexu heziketa egitea, eta gurasoek uste dute zenbat eta umeago izan, orduan eta gutxiago behar dutela sexu heziketa, baina ez da hala.

Aipatu dugu maiz pornografia dela gazteen sexu hezitzaile nagusia. Ikasgelan landu beharko al litzateke pornoa?
M. Oribe: Ikastetxeetan zentsuratuta dituzte halako webguneak, eta hori ere sexu heziketa da, debeku bidezko heziketa, baina gero etxean sartuko dira webgune horietan. Errealitate horren aurrean bestaldera begiratzea baino egokiagoa da horri buruz eztabaidatzea, baina gai tabua da ikastetxeetan. Nola lagunduko diezu ikusten duten horri filtroak jartzen, ezin bada horretaz hitz egin? Eta gurasoek beti oso ume ikusten dituzte seme-alabak, uste dute ez dutela pornorik ikusten, eta ez da egia.
O. Berastegi: Normalean gurasoek oso ume ikusten dute semea, eta alabari min emango dioten beldur dira. Kalera aterako den alabari norbaitek esaten al dio, “eskua sartzen badizute esaiozu non eta nola”? Alabak ahaldundu beharrean, beldurrean hezten ditugu, eta ondorioz sexu harremanak gaizki biziko dituzte. Gazteei gelan planteatu ohi diet: irudikatu parrandan atera eta ligatu duzuela, zeintzuk sentituko zarete gaizki hurrengo egunean, besteari gehiegi ukitzen utzi diozuela eta halakoak pentsatuz? Mutiletatik inork ez du eskua altxatzen, nesken gehiengoak bai. “Zer pentsatuko dute nitaz?”, galdetu ohi diote neskek euren buruari.
N. Rojo: 8-9 urteko haurrek mugikorra dute gaur egun eta pornografia oso eskuragarri dago. Ezin badugu gainditu, landu dezagun. Eta lantzeak ez du zertan esan nahi gelan pornografia ikusten jarriko garenik, baina gaiaz eztabaidatu daiteke, irudiak kritikoki aztertzen lagundu, askotan ezer zalantzan jarri gabe sinesten dituztelako gauzak. Gu sar gaitezke gelan, aluak bost zulo dituela esan, eta batek baino gehiagok sinetsi egingo digu, kritikotasun maila txikia dutelako eta guk boterea dugula uste dutelako. Pornoan ikusten duten guztia sinesten badute, txarto goaz. Batez ere sexuari buruz duten informazio iturri bakarra hori bada.
M. Oribe: Guraso batzuk larritzen dira pornoa esplizitua delako, baina badira pornoa baino suntsitzaileagoak diren edukiak, hain esplizituak ez izan arren. Garai bateko Super Pop eta estilo horretako aldizkarietan adibidez, neskei bideratutako edukietan ikusten duzu sumisioa goraipatzen dela, “zure bikotekidea nola mantendu” gisako testen bidez. Hori bai dela arriskutsua. Musikarekin berdin gertatzen da, reggaetona matxista dela diogu, hainbat letra oso esplizituak direlako, baina Amaralek “Sin ti no soy nada” (zu gabe ez naiz ezer) kantatzea baino gauza deuseztatzaileagorik? Pornoan azken finean gakoa da adieraztea fikzioa dela, aktoreak direla, gidoi bat dutela, trikimailuak daudela… Hori ahazten bazaigu disoziazio bat ematen delako: ez dut nire gorputza ezagutzen eta uste dut fikzio hori dela errealitatea.

Eredu interesgarririk ba al da beste herrialdeetan?
N. Rojo: Hainbat herrialdetan, Frantziako Estatuan bertan, gutxienez ikasgaia da sexualitatea, eta hori bada zerbait, nahiz eta egia den ikasgaiari eskaintzen zaion ordu kopurua eskasa dela. Norvegiako telebista publikoak saio bat eskaini dio sexu hezkuntzari; proiektu interesgarria iruditzen zait. Finlandian, txiki-txikitatik jasotzen dute sexu heziketa eta igerileku publikoetan dutxak ez daude sexuaren arabera bananduta; urrats inportantea da, biluztasuna natural bizi ahal izateko.
O. Berastegi: Kanadan ere esango nuke txikitatik dutela sexu heziketa ikasgai moduan, eta hain juxtu Kanada eta Belgika dira Sexologia karrera duten bakarrak.
M. Oribe: Hemen graduondoa da Sexologia, eta inongo asmorik ez dago hori aldatzeko. Genero ikasketei lotutako karrera bat aterako dute orain Espainiako Estatuan, baina generoa gure diziplinak barnebiltzen du, sexologiak, eta sexologia karrera bihurtu beharrean sotoan dute baztertuta.

MAHAIKIDEAK:

Olatz Berastegi Loiola

1975ean Lizarraga-Ergoienan jaioa. Sexologoa, soziologoa eta psikoterapeuta da, terapia humanistan, korporalean eta sistemikoan formatua. 2008an Harremanak elkartea sortu zuen eta elkarteak udal eta ikastetxeekin dituen egitasmoak koordinatzen ditu, egitasmo horietan hezitzaile ere badabil eta Harremanak zentroan psikoterapeuta eta sexologo gisa aritzen da haur, nerabe, heldu eta familiekin. Kolaboratzaile aritu da hainbat hedabidetan (Guaixe aldizkaria, Ilargipean eta Zebrabidea irratsaioak).

Mikel Oribe Galdona

1978an Bilbon jaioa. Sexologoa da, tratu txarretan eta genero indarkerian unibertsitate aditua, eta sexu aniztasunaren alde lan egiten duen Bizigay elkarteko presidentea da 2003tik. Sexologia klinikako prestatzailea ere bada Biko Arloak kabinete sexologikoan, eta Euskal Herriko Sexu Heziketa Eskola sortu zuen 2007an. Geroztik, kooperatiba elkarte horretako zuzendaria da. EAEko 62 ikastetxetan ikastaroak antolatzen eskarmentua du eta Prest-Gara sexu heziketa eta berdintasun programan ere aritzen da, irakasleak trebatzen.

Nahia Rojo Bustinduy

1982an Ermuan jaioa, Psikologian lizentziatua da, masterra du Sexologian eta goi mailako ikasketak berdintasunean, hezkidetzan eta terapia sexologikoan. Desirak Sexologia eta Generoa enpresaren koordinatzailea eta fundatzaileetako bat da. Sexu askatasunaren eta aniztasunaren aldeko Guztiok elkarteko lehendakaria eta Berdindu Eskolak eta Gustora zerbitzuetako arduraduna ere bada. Gaiari lotutako ikastaroak ematen ditu ikastetxeetan eta emakume taldeetan. Terapia psikologikoa eta sexologikoa eskaintzen du eta hainbat argitalpen eta hitzalditan parte hartu du.

Zinegoak jaialdiak 140 jarduera baino gehiago bilduko ditu aurten

Hilaren 18an abiatuko da, eta sexu aniztasunarekin lotutako gaiak izango ditu ardatz

Zinegoak Gay-Lesbo-Trans Zinema eta Arte Eszenikoen Bilboko Jaialdi Nazioartekoa otsailaren 18tik martxoaren 3ra egingo dute aurten, Lumaz harrogoiburupean. “Norberak bere identitatea modu naturalean adieraztea nahi dugu”, azaldu du Pau Guillen jaialdiko zuzendariak gaur, aurtengo programazioa aurkezteko, Bilbon egin duten ekitaldian. Orotara, 25 film luze izango dira 16. Zinegoak jaialdiaren Sail Ofizialean; eta, azaldu dutenez, hiru mailatan banatuko dituzte aurten lanak: Fik, Dok eta Krak. “Fik atalean fikzio filmak bilduko ditugu; eta, Dok atalean, berriz, dokumentalak”. Guillenek azaldu duenez, Krak saila izango da berrikuntza nagusia. “Off Zinegoak izeneko sailaren lekukoa hartuko du, eta lanik apurtzaileenak erakutsiko dira bertan”. Hortik izena: Krak. Bilborock, Golem zinemetan eta Bilbo Arten izango dira aurtengo jaialdiaren egoitza nagusiak.

Film luzeez gain, film laburrak ere erakutsiko dira jaialdian: orotara, nazioarteko 47 izango dira ikusgai. Euskal Herrian ekoitzitako lanak Erroak izeneko atalean erakutsiko dituzte.

Aurtengo ohorezko saria Sridhar Rangayan (Mandya, Karnataka, India, 1962) zuzendari, ekoizle eta ekintzaileari emango dio Zinegoak-ek. Kashsish izeneko zinema jaialdi queer-eko zuzendaria da Rangayan. Bombayn egiten da, eta hura da Indian sexu aniztasuna lantzen duen jaialdi bakarra. 10 urte beteko ditu aurten, eta mundu mailan erreferentea da dagoeneko.

Jarrera homofobo eta transfoboen kontrako inkesta abiatu du Les Bascos elkarteak

Ipar Euskal Herriko Les Bascos LGBT+ elkarteak egin du galdetegia Interneten. Heterosexualak ez direnen portaerak, pentsaerak eta ekintzak identifikatu eta onartzera iristea du helburu.

“Sexualitatea anitza da”, diote Les Bascos LGBT+ elkarteko kideek. Heterosexualitateaz haratago sexualitatea badagoela adierazi nahi dute. Horretarako abiatu dute inkesta hau, heterosexualak ez diren orientazio afektiboak dituzten pertsonen kontrako jarrerak eta erasoak identifikatu asmoz. Biktimen eta lekukoen testigantzak bilduko dira.

Hainbat ataletan antolatutako inkesta osatu dute, euskaraz zein frantsesez. Helbide honetan bete daiteke galdetegia.

Frantziako Hezkuntza Ministerioak homofobiaren eta transfobiaren kontra abiatu duen kanpainaren testuinguruan, elkartearen aburuz Euskal Herrian azterketa egitea beharrezkoa da. Les Bascos-ek, finean, gure lurraldean ematen den era honetako diskriminazioaren kontrako borrokan aktore bilakatu nahi duela adierazi dute.

«Proud» ez da harro

Gure hizkuntzak duen berezkotasuna isilarazten den bitartean, besteei «welcome» esaten zaie, «gu bezalakoak zarete», esan nahiko baliete bezala. Baina guri, euskaldunoi, zer eta herri «friendly» garela errepikatzen digutenean, «stupid» aurpegia geratzen zaigu

Garapen ekonomiko eta komertzial konkretua sustatzeko asmotan Bilbo eta Bizkaiko instituzioetako ordezkariak Spainera joan ziren duela gutxi, zer eta to sell gure country. Gure herri eta lurraldeak brand bezala saltzera aspaldi ohitu baginen ere, batzuetan oraindik so hallucinated ikusten ditugu hainbat ekimen. Eleven ikusteko jaioak gara, yes. Center, exhibition, corner, experiencience eta design moduko hitzak txoko zein izkina guztietan erakusten dizkigute, diseinuzko esperientzia zentralak lez.

Ezberdintasunak eta benetakotasunak markatu ohi dute salmenta good baterako bidea. Ingelesezko termino boring eta hain erabiliak oraindik erabiltzen jarraitzea, berriz, estrategia zaharkitua izateaz gain, big konplexuen adierazgarria dirudi. Ingelesak, munduko hizkuntza hegemonikoak, ezberdintasuna beharrean, homogeneizazioa dakar. Ez hori only. Homofiliaz asko ere baduela think dut. Hau da, pertsonek beraien modukoak direnekin erlazioa izateko tendence hutsa. Sare sozialetan oso nabarmena omen da homofiliaren adibidea eta hedapena; zuriek zurien follower izatea nahiago dute, pertsona asiar edo beltzen lagun birtual izan instead. Esan beharrik ez dago, aniztasunari entzungor egiten dion mundu errealean eta birtualean live garela. Teoriko batzuek homofilia berezkoa dugula saldu nahi digute, nola eta hain erabilia den animalien adibideekin. Animaliek ere berdin egiten dutela diote, lumadunek lumadunekin bizi nahi dutela, eta four hankako animalia iletsuek berdin four hankatako animalia iletsuak soilik love dituztela. Txoriek, baina, sare sozialetako marka izan arren, ez dute Interneterako konexiorik. Eta katuek, azokatan saldu aurrean, ez dute inongo feriatan standik jartzen.

Gure hizkuntzak duen berezkotasuna isilarazten den bitartean, besteei welcome esaten zaie, «gu bezalakoak zarete», hello friends, esan nahiko baliete bezala. Meanwhile aldarrikatzen dute lurralde, kultura zein tradizio baten harrotasunak puzten dutela haien salmenta; harrokeria esatea zuzenagoa, of course. Hori dena bagenekien already eta aspaldi. Baina guri, euskaldunoi, zer eta herri friendly garela errepikatzen digutenean, stupid aurpegia geratzen zaigu. Aurten Bilbon antolatuko duten Pride Every Where hori, Bilbo Europride Conference bilkuren egoitza izateko, ez dakit barrena white ala black geratzeko modukoa den. Aukeratu beharko genuke bata zein bestea, homogeneizazioaren mamuak aukera bakarra ematen baitu, make a choice! Bukatu dira erruletak eta loteriak. Dena sold out dago. This way jarraituta, batzuetan nahiago genuke beste place to be batean izan. Baina ez dezagun ahaztu hau dela gure country. Edonork esango du bestela erokeriak jota gaudela jada, please! Hori is not posiblea. Ez dakit my burua ondo explaining ari naizen. Baina euskaldun izateaz proud daude, eta very gainera.

Harro, ez ‘pride’

Jakin berri dugu EPOAk (European Pride Organisers Association) hurrengo bilera Bilbon egingo duela, 2019ko irailean. Bilbao Bizkaia Pride delakoa antolatzen dutenena izan da ekimena, Europride ospakizuna Bilbora ekartzeko asmoz.

Gauza jakina da Bilboko Udalak eta Bizkaiko Aldundiak bultzatutako Pride ekitaldiak, Bizkaiko Ekainaren 28ko Koordinakundearen laguntzarik ez izateaz gain, haren iritzi eta gogoen kontra antolatzen direla. Ez da horren ezaguna, aldiz, Josu Bergarak, Bizkaiko Aldundiko Gizarte Ekintzako arduradun zelarik, Koordinakundeari eskaini ziola gerora Pride izango zena antolatzea, behar izango genituen baliabide guztiak ziurtatuta, eta Koordinakundeak ezezko borobila eman ziola, ez baikenuen parte hartu nahi mota horretako inongo asmotan.

Dena ez da erabat negatiboa delako Pride ospakizunetan; hori ere argi daukagu. Orain gutxi arte marjinala izan den giza multzo bati ikusgarritasuna ematen diote, eta, nolabait, berorren botere-adierazpena ere bada. Gainera, badago horri baino erantzuten ez dion jenderik. Aniztasunarekiko begirunea europar proiektu politikoaren ikur bilakatu da, eta Pride-a da errealitate horren ageriko adierazpena. Bere eragina munduan —Europan ere bai— ukaezina da.

Pride-ak duen balioaren aitortze horrekin batera, ezinbestekotzat jotzen dugu horren positiboak ez diren alderdiez ere hausnartzea, hala nola ondo pentsatzea gaur egun Bilbo ote den bilatzen duten errekonozimendua merezi izateko bezain friendly.

Pride-a gaytasunaren gorespen-erakustaldia da. Baina gaytasun oso zehatz baten goraipamena baino ez: gizon heldu (oraindik gazte), zuri, gay, zis eta Schengen hiritartasuna eta ongizate ekonomikoa dituenarena. Pride ospakizunetan parte hartzen duten gehienek betetzen dituzte baldintzok, edo bete nahiko lituzkete. Pride-k ez dio inolako kritikarik egiten kategoria horiek dakartenari; are txarragoa dena, bedeinkatu eta betikotu egiten ditu, kategoriotan sartzen ez direnak kanporatuz. Lagun horiek ikusezin bihurtu, zokoratu egiten ditu, eta babesik gabe utzi, gure gizartea ez baita gauza beste errealitate horiek ikusteko Pride-n distirak itsuturik. Norbait marikoia bada, baina baita ere txiroa, gaixoa, zaharra, etorkina… homo-les-transfobia jasan ez ezik, bere txirotasunean bizitzera zigortuta dago. Horregatik guztiagatik, Pride-kin kritiko garenok diogu ez dela egiatan askatzailea, geure eskubideen salerosketa baizik. Gizarte heteropatriarkalak buldak saltzen dizkigu bere pribilegioez gozatu ahal izan dezagun, erosteko diru nahikoa izanez gero, noski.

Eta Bilbon, nola gaude? Udalaren esanetan, gay-friendly gara. EPOAko Bilboko hautagaitzaren esanetan, «Bilbo lideratzen ari da elkartasun — eta ikusgarritasun— LGTB+ espazioa ardatz atlantikoan». Bilbok eta Bizkaiak milaka euro xahutu dituzte azken urteotako Pride-ak antolatzean eta Europan zeharko hainbat bileratan. Baina, badakizue zenbat gastatu duten azken urteotan LGTB+ adinekoei edo gaixoei artatzeko? Egoitzetan daudenen beharrak ezagutzeko eta bideratzen saiatzeko? LGTB+ etorkinen egoeraren berri izateko? Eta ijitoenaren berri? Homo-les-transfobiaren eragina emaitza akademikoetan zein den jakiteko? Eta txirotasunean? Gorroto-delituen kontra borrokatzeko? Erantzuna erraza da: 0 euro. Benetan, uste duzue esan litekeela Bilbo zerbait lideratzen ari dela lotsaz lehertu gabe?

Ezin ahaztu, gainera, 2010ean onartua izan zen eta indarrean dagoen Bilboko Udalaren espazio publikoaren arautegiko 16. artikuluak debekatzen dituela espazio publikoan izaera intimo eta pertsonaleko adierazpen afektiboak, eta, artikulu hori aplikatuta, udalak eragotzi zuela orain ez asko hainbat gunetan cruising-ean aritzea.

Euskal Herrian usu esan eta entzuten da jaia eta borroka uztartu behar direla. Ados. Betiere jaiak estaltzen ez badu aldarrikapena. Gure ustez, tamalez, oraindik asko dugu aldarrikatzeko gure herrian askatasun afektibo-sexualari dagokionez, eta Pride bezalakoetan, nahiz eta ekitaldi kultural franko egoten diren, ukaezina da jaiak indargabetzen duela aldarrikapen oro, entzunezin bihurtu arte. Antola dezatela, gura izanez gero, gay edo dena delako inauteri, jaialdi… nahi beste, eta jar diezaiotela Pride izena gustuko badute; baina utz dezatela bakean ekainaren 28a, hori erreibindikazio eguna baita.

Amaitzeko, ezkerreko erakundeen jokabideaz ere hausnarketa txikia: ez dute txintik esaten gaiaz. Edo pozarren daude Pride delakoarekin, planteamenduekin erabat ados. Edo beldur dira, kritikarik txikiena ere eginez gero, homofobotzat jo lezaketelako. Azken hori bada kasua, lasai egon daitezke, alde izango gaituzte eta.

Jaime Mendia eta Imanol Alvarez – Bizkaiko EHGAMeko kideak

2018ko irailak 18

Homosexualitatea onartu dute Indian, eta jada 124 estatutan dago despenalizatuta

Bigarren herrialde jendetsueneko Auzitegi Gorenak bertan behera utzi du 1861eko lege bat: «Heldu homosexualek pribatuan sexu harremanak izatea ez da inolako iraina»

DIVYAKANT SOLANKI / EFE

Ia hiru hamarkadako borrokaren ostean, Indiako Auzitegi Goreneko bost epailek homosexualitatea despenalizatzea erabaki zuten atzo, aho batez. «Heldu homosexualek pribatuan harreman sexualak izatea ez da inongo iraina», argudiatu zuen Dipak Misra epaimahaiburuak epaia irakurtzen ari zela. Bigarren herrialderik jendetsuenean (1.324 milioi) erabaki hori hartu izana mugarri izan liteke, Asian baitaude homosexualitatea zigortzen duten estatuetako batzuk —Sri Lanka, Bangladesh eta Pakistan bizilagunak, adibidez—. LGTBI kolektiboaren eskubideen aldeko taldeek pozez hartu dute erabakia, «oinarrizko giza eskubide bat» onartzen duelako. Horiek horrela, epai horrekin magistratuek bertan behera utzi dute kolonialismo garaiko lege bat —1861ekoa, India Erresuma Batuaren kolonia zenekoa—, eta India homosexualitatea despenalizatu duen 124. estatua bilakatu da. Boterean dagoen Indiako Alderdi Popularrak eta Narendra Modi lehen ministroak jakinarazi zuten epaia errespetatuko zutela, erabakia edozein izanda ere.

Zehazki, bost epaileek ebatzi zuten zigor kodeko 377. artikuluak ez duela balio —testu bana idatzi zuten beren arrazoien berri emateko—. Misrak, esaterako, honako argudio hau eman zuen: «377. artikulua arbitrarioa da. LGTB kolektiboko kideek gainerako herritarren eskubide berberak dituzte. Sexu homosexuala zigortzea irrazionala eta defendaezina da». Indu Malhotra epailea, aldiz, aurrerago joan zen: «Historiak barkamena eskatu behar die LGTBI kolektiboko kideei eta haien familiei». Hala, Indiako LGTBI kolektiboak beren eskubideak legezko esparruan finkatzea lortu du. «Oso pozik nago; ez dut hitzik sentitzen dudana deskribatzeko. Orain ez gara kriminalak, baina denbora beharko dugu gauzak errotik aldatzeko», adierazi zuen atzo Debottam Sahak, legea bertan behera uzteko eskatu zuen herritarretako batek.

Izan ere, 1861ean zehaztu zuten zigortu egin behar zirela «gizonekin, emakumeekin edo animaliekin izandako naturaren kontrako haragizko harremanak», Europako moralari jarraituz, eta ez Indiakoari eta eremu hartakoari, garai hartan edozein motatako harreman sexualak onartzen baitzituzten; alde horretatik, askatasun handiagoa zegoen Indian XIX. mendean, eta kolonialismoaren ondorioak ere sumatu dira Indian homosexualitateari buruzko iritzietan. Horretaz mintzatu zen Balachandran Ramiah, 377. artikulua bertan behera uzteko eskaria egin zuen beste herritarretako bat: «Bide handia dugu aurretik. Garrantzitsua izango da lanpostuetan bereizkeriarik ez izatea. Enpresa asko ez dira gai izan diskriminazioa amaitzeko neurriak paperean idazteko, baina orain hori egiteko eskubidea eta gaitasuna izango dute».

ILGA Lesbiana, Gay, Bisexual, Trans eta Intersexualen Nazioarteko Elkarteak zabaldu duen informazioaren arabera, 2015ean 1.500 pertsona atxilotu zituzten Indian 377. artikulua baliatuta.

71 herrialde

ILGAren arabera, homosexualitatea gutxienez 71 herrialdetan dago kriminalizatuta egun, eta horietako batzuetan gay edo lesbiana izateak heriotza zigorra ekar lezake: Iranen, Saudi Arabian, Yemenen, Sudanen, Somalian eta Nigerian —probintzia batzuetan soilik—, esaterako.

Elkartearen arabera, homosexualen eskubideen aitortza eta babesa onartuta dago Europa ia guztian, AEBetako iparraldeko eta hegoaldeko estatu batzuetan eta Australian. Hala ere, herrialde gehienek ez dute homosexualen eskubideak babesten dituzten legedirik. Adibidez, 72 estatuk onartu dituzte lan munduan diskriminaziorik eza bermatzeko legeak, eta 43k gorroto delituen aurkako legeak dituzte.

Aldiz, kriminalizatuta dago Europa ekialdean, Afrikan —Hegoafrikan, Seychelleetan eta Cabo Verden izan ezik—, Erdialdeko Amerikaren gehienean, Hego Amerikan eta Asian. Horiez guztiez gain, Estatu Islamikoak dituen moduko lege moralak, oinarri erlijiosoak dituztenak, 19 estatutan daude indarrean gaur egun.

Ezkontzeko eskubideari dagokionez, 26 herrialdetan soilik ezkon daitezke, eta beste hainbaten onartzen dituzte batasun zibilak, antzeko eskubideekin.

Sexu eta genero aniztasuna eskolan lantzeko unitate didaktikoa

Iraultzeko prest! unitate didaktikoa argitaratu berri dute, sexu eta genero aniztasuna ikasgelan lantzeko. Haur Hezkuntzatik Batxilergoraino, maila bakoitzera egokitutako materiala eta ekintzak proposatzen dira. “Jaio aurretik heterosexualak izango garela aurreikusten duen araua zalantzan jartzea” du helburu unitateak, “neska eta mutiletan, femeninoan eta maskulinoan banatzen gaituen eta rol jakinak esleitzen dizkigun heteroarauak guztiongan nola eragiten duen hausnartzea”.

Maiatzaren 17a Homofobiaren, Bifobiaren eta Transfobiaren Aurkako Nazioarteko Eguna dela aprobetxatuz atera du unitate didaktikoa Steilas sindikatuko LGTBI+ lantaldeak.

Gonadun mutilak

Oinarrizko hiztegia du abiapuntu (matxismoa, maskulinitatea, feminitatea, generoa, sexu-genero sistema bitarra…) eta ondoren, hainbat ekintza, artikulu eta ikus-entzunezko proposatzen ditu. Adibidez, ikasle eta irakasleak itxuraldatzea, arropa, osagarriak eta makillajea elkar trukatuz: “Mozorrorik ez –dio unitateak–, gure generoagatik egunerokoan erabiltzeko baimenik ez dugun arropa baizik”. Estereotipoak lantzeko, ipuinak “hankaz gora” jartzera gonbidatzen du, edota arraza/erlijio/genero-identitate/orientazio sexu-afektibo anitza duten hainbat pertsona ezaguni buruz galderak erantzutera (beheko irudian, horietako batzuk).

Heterosexual bat armairutik ateratzen

Enpatia garatzeko, armairutik ateratzen den heterosexualaren ariketa planteatzen du, baita rolen jokoa ere (“zuetako bat gay da; zu sokasaltoa maite duen mutila; zuk lesbiana zarela esan diozu lagun-minari eta klasean zabaldu du…”). Lumafobia, transexualitatea, feminitatea eta abarren inguruan ere hausnartuko dute ikasleek.

Unitate didaktikoa ondorengo loturan deskargatu dezakezu: Iraultzeko prest!