Transexualen Arretarako Batzordea sortu da
IRUÑEA. Transexualen Arretarako Batzordea sortu du Nafarroako Gobernuak, Nafarroako Berdintasunerako Institutuaren baitan. Diskriminazioari aurre egitea izango da batzorde horren egiteko nagusia. Besteak beste, gizartean transexualitatea ikusgarri egiteko proiektuak sustatuko ditu. Gainera, Nafarroako Gobernuko sail guztiei eragingo dien plana ere osatu beharko du.
«Nafarroan, familia tradizionalari begira diseinatu izan dira genero politikak»
MERTXE LERANOZ. NAFARROAKO BERDINTASUNERAKO INSTITUTUKO ZUZENDARI KUDEATZAILEA
UPNren agintaldian galdutako autonomia berreskuratzeko bidean da Berdintasun Institutua. ‘Familia’ azpisailetik aterata, gizarte eragileekiko harremanetan sakondu nahi dute orain.
MERTXE LERANOZ
Genero ikuspegia administrazioaren esparru guztietara zabaltzea, mugimendu feministarekiko harremanak sendotzea eta legeak berdintasun irizpideen arabera moldatzea. «Hori ere aldaketa da», esan zuen Mertxe Leranozek (Iruñea, 1966), Nafarroako Gobernuak berdintasunaren alorrean dituen lan ildoak aurkeztu zituen egunean. Gauza asko egiteke daudela aitortzen duen arren, norabide onean doazela uste du Berdintasunerako Institutuko zuzendariak.
Genero kontuetan, Nafarroako Gobernuaren lehentasunetako bat berdintasun lege berria ontzea izanen dela esan izan duzu. Zergatik da hain garrantzitsua?
Orain indarrean dagoen Berdintasun Legea zaharkitua dagoelako erabat. 2002. urtekoa da, eta, ordutik, aldaketa sakonak gertatu dira araudien esparruan, baina baita gizarte barruan ere: sexu jazarpen mota berriak ezagutzen ditugu orain, generoari lotutako kontzeptu berriak… Legea berritu behar da, garaietara egokitzeko. Hori egin aurretik, ordea, beharrezkoa izanen da gaur egungo egoeraren ikerketa bat garatzea, diagnostiko bat, eta horren gainean eraikiko dugu legearen egitura.
Berdintasunerako Institutuak eginen du lan hori?
Bai, baina gustatuko litzaiguke prozesua ahalik eta zabalena eta irekiena izatea: atea zabalik utzi nahi dugu, erakundeek, eragile sozialek eta bestelako elkarteek parte hartzeko aukera izan dezaten. Hori guztia, jakina, ezin dugu egun batetik bestera egin. Irailean hasiko gara, baina luze gabeko helburua da. Segur aski, 2016az gainera, 2017. urtea ere behar izanen dugu lana behar bezala bukatzeko. Ongi egin behar ditugu gauzak.
Diagnostikoa gizarteari, baina baita etxe barruan ere?
Bai, noski. Hori da gure lan ildoetako bat. Finean, gizartearen esparru guztiak ukitzen ditu generoak, eta administrazioaren sail guztietan eduki beharko luke isla: Hezkuntzan, Ekonomian, aurrekontuetan… Dena den, aitortu beharra daukat gobernu berria sartu baino lehenagotik ere abian zirela zenbait lan ildo, administrazio barruan genero ikuspegia txertatzeko. Esate baterako, genero berdintasunerako unitateak sortu ziren departamentu guztietan. Ongi egindako lan hori oinarritzat hartu eta indartu eginen dugu guk, unitate horiei egitura sendoagoa emanez, benetako transbertsaltasuna bermatze aldera.
Eragileen parte hartzea aipatu duzu, baina aurreko gobernuak hartu-eman eskasa izan zuen mugimendu feministarekin. Apurtutako zubiak berreraiki nahi dituzue?
Ehundura soziala sendotzea eta parte hartzea sustatzea da gure helburuetako bat, arlo horretan atzerapauso nabarmenak izan direlako. Azken legealdian, bereziki, galera handiak izan ziren. Galdutako harreman horiek guztiak berreskuratu behar ditugu, funtsezkotzat jotzen baitugu emakumeen elkarteekiko loturak indartzea. Besteak beste, 2012az geroztik eman gabeko diru laguntzak berrezarri ditugu: emakumeen elkarteentzako deialdia, Nafarroako Unibertsitate Publikoan generoari buruzko mintegiak antolatzeko diru partida, IPES elkarteari dagokiona… Horiez gainera, deialdi berria sortu dugu, LGTB kolektiboa laguntzeko. Eta laguntza ekonomikoez gainera, galdutako komunikazio bideak berregiten ari gara emakumeen elkarteekin.
Nekeza al da UPNk eraitsitakoa berriz altxatzea?
Edozein prozesu geldiarazten baduzu, gero lanak izanen dituzu berriz martxan jartzeko. Zergatik? Bada, ez diozulako gaiari helduko utzi zenuen toki beretik, atzerago joan behar duzu. Eta horixe gertatu da emakumeen aldeko mugimendu sozialarekin: izugarrizko egoera prekarioan egon dira azken urteetan, eta kostatuko zaigu kolaborazio giroa erabat berreskuratzea. Guk garrantzi handia eman diogu horri, eta aurrekontuak dira horren froga nagusia, genero berdintasuna sustatzeko ekintzetara bideratutako dirua %48 handitu delako. Hori esanda, hain zen apala abiapuntua, ezen edozein hobekuntza txikik sekulako aurreraurratsa baitirudi. Horregatik nabarmendu nahi dut asko dugula oraindik hobetzeko. Lehen harria jarri besterik ez dugu egin.
Martxoaren 8an, adierazpen instituzionala onartu zuen legebiltzarrak, baina «mugimendu feministarekiko elkartasuna» aipatzen zuen puntuaren kontra bozkatu zuen PPk. Zer iritzi duzu horri buruz?
Berdintasunaz hitz egitean, erraza da kontsentsua lortzea oinarri-oinarrizkoak diren kontuetan. Genero indarkerian, adibidez. Mundu guztia dago horren kontra, nola ez, eta, kontsentsu zabal horri esker, genero indarkeriaren kontrako legea aho batez onartu zuten parlamentuan. Baina zer gertatzen da oinarri-oinarrizkoa alde batera utzita, erroetara jo nahi dugunean? Bada, hortxe azaleratuko direla desadostasunak. Batzuek ez dute onartu nahi mugimendu feministak hamarkadak daramatzala berdintasuna aldarrikatzen, eta lan duin hori ezinbestekoa izan dela emakumeen eskubideen aldeko borrokan. Eta ez dute halakorik onartu nahi, uste dutelako orain arteko ereduari eta politikei aurpegia garbitzea nahikoa dela arazoa konpontzeko.
Beste eredu bat proposatzen duzue zuek.
Hori da. Indarkeriarena, adibidez, ez da ausaz gertatzen den gauza bat. Arrazoi zehatz batzuk daude erasoen atzean, matxismoa bermatzen duen egitura patriarkal oso bat. Eta, beraz, horri aurre egin nahi badiogu, sakoneko neurriak aplikatu beharko ditugu, berdintasun erreala bermatze aldera.
UPNk eta PPk «familiaren barruko balioen heziketa» aipatzen zuten euren adierazpenean, genero indarkeriari aurre egiteko bide bakar gisa…
Bai, eta oso esanguratsua da, berdintasunari buruzko ikuspegi zehatz bat islatzen duelako. Hemen, familia tradizionalari begira diseinatu izan dira genero politikak, eta Nafarroako Berdintasunerako Institutua bera da horren adibiderik garbiena. Aurreko legealdietan, Nafarroako Familia eta Berdintasun Institutua zen, eta Gizarte Eskubideen Departamentuko zerbitzu bat besterik ez zen, Familia izeneko sailaren barruan. Aurten, berriz, lehen lerroan jarri dugu institutua, eta garai batean zeukan izaera autonomoa itzuli diogu.
Institutuaz gain, zeintzuk dira gobernu berriaren lorpenak genero berdintasunaren alorrean?
Abortatzeko eskubidea bermatzea, adibidez, oso garrantzitsua izan da; baita Emakumeak Artatzeko zentroetan sakoneko aldaketak eragitea ere [Sexu eta Ugalketa Osasuneko zentroak dira orain]. Baina lorpenik garrantzitsuena, niretzat, parte hartzea sustatzea izan da. Herritarrak dira gobernuaren politiketan eragina izan beharko luketenak, eta ikuspuntu hori berreskuratu dugu. Hemendik aurrera, mekanismoak ezarri behar ditugu, herritarren parte hartze hori modu eraginkorrean gauzatu dadin.
Emakume eta gizonen arteko berdintasunaren bidean, administrazioen rola genero indarkeriaren kontrako kanpainetara mugatu dela uste al duzu?
Hein handi batean, bai. Emakumeen kontrako indarkeria errealitaterik lazgarriena eta ikusgarriena da, baina ez dugu ahaztu behar arazo orokorrago baten parte dela. Izozmendiaren tontorra. Egiturazko desberdintasunean eta diskriminazioan topatuko ditugu genero indarkeriaren erroak; beraz, arreta ondorioetan bakarrik jartzen badugu, nekez konponduko dugu arazoa. Transbertsaltasuna, parte hartzea, prebentzioa, heziketa, informazioa… Horiek dira gure lan ildo nagusiak, eta indarkeria matxistaren kontrako borroka ere hor kokatzen dugu, noski.
Indarkeria matxistaren banalizazio horretan, erantzukizun handia dute hedabideek ere…
Bai. Lehenik eta behin, istripu soilak balira bezala azaltzen dituzte erailketak, hiltzailea edo krimenaren izaera matxista aipatu gabe: «Emakume bat hil da, leihotik behera erorita». Bestalde, emakumeen kontrako indarkeria mota asko existitzen diren arren, bakarra islatzen dute hedabideek. Elkarrizketak egiten dizkidatenean, adibidez, molde berekoak izan ohi dira galdera guztiak: biktimak, salaketa kopurua, estatistikak… Hori guztia aipatu behar da, jakina, errealitate onargaitza eta mingarria delako, baina harago joan beharko genukeela uste dut, eta berdintasunaren auzia agenda politikoaren erdigunean jarri.
Ez dirudi lan makala…
Izugarri zaila da, eta kostako zaigu joera eta inertzia zaharrak alboratzea, gizarte patriarkal batean bizi garelako. Baina gatazkaren benetako neurria ezagutzeko garaia da. Pernandoren egia botako dut orain: emakumeak gara herritarren erdiak, edo erdiak baino gehixeago. Beraz, diskriminazioa pairatzen dute herritarren erdiek! Zer gertatuko litzateke, bazterketa maila hori beste esparru edo kolektibo batera eramanez gero? Bada, hori barneratzen dugun unean hasiko gara auziaren benetako larritasuna ulertzen.
Bide onean al goaz?
Baietz esanen nuke… Argi dago ez gaudela orain dela hogei urteko egoera berean. Aurrerapausoak eman ditugu hainbat alorretan, eta agerikoa da. Baina aurrera urrats bakoitzaren ondotik, pribilegioak galdu nahi ez dituztenen erreakzio bortitza dator. Hortxe ditugu, esate baterako, sare sozialetan egunero ikus ditzakegun jarrera matxistak, eta abar. Izan ere, berdintasuna orokortzeak zenbait jarrera erradikalizatzea dakar. Hori azpimarratu zuen Nazio Batuen Erakundeak bere azken txostenean: emakumeak, oro har, egoera hobean bizi garela gaur egun, baina zenbait arlotan, ezberdintasunak areagotu egin direla.
Adibidez?
Bada, urrunera joan gabe: Nafarroan, enpleguan, estatistikek diote emakumeen egoera ona dela beste zenbait erkidegorekin alderatuta; baina era berean, gizonen eta emakumeen soldaten arteko arrakala handitu egin da.
Abel Azconak epaileari: “Prozesua errespetatzen dut, baina ‘performance’-aren jarraipena da”
“Kristauak iraindu” izana leporatuta deklaratu behar izan du artistak Fermin Otamendi epailearen aurrean. Iruñeko artzapezpikutzak eta Espainiako Abokatu Kristauen Elkarteak jarri diote salaketa.
Epailearen eta bere abokatuaren galderak erantzun ditu, baina uko egin dio akusazioaren galderak erantzuteari. Azconak adierazi du “pederastiaren kritika” egin nahi izan zuela, erreakzioa eragingo zuelakoan. “Edukazio eta errespetu guztiarekin, baina prozesu juridikoa bera prozesu performatiboa izan da. Epailea eta prozesua errespetatzen ditut, bainaperformancearen jarraipena izan dira. Fundamentalismo erlijiosoa salatzen duen pieza bat egin dut, eta zer da, bada, 2.000 pertsona eraikinaren atearen aurrean errezatzen aritzea, edota nik deklaratzera joan behar izatea baino fundamentalismo argiagorik?”. Gaineratu duenez, ez du inor iraindu nahi izan, eta ziurtatu du adierazpen askatasuna defenditzen eta bere lana egiten jarraituko duela.
Jorge Morales Abel Azconaren abokatuak azaldu duenez, Iruñeko artzapezpikutza prozesutik kanporatzea eskatu dute, “epaiketan modu desegokian agertzeagatik”. Era berean, ziurtatu du kausa artxibatzeko eskatuko dutela; epaileak hori egin ezean, helegitea aurkeztuko dute. Epaileak bost eguneko epea utzi du helegiteak aurkezteko.
Bestalde, José Núñez Abokatu Kristauen Elkarteko abokatuaren arabera, auzia zabaltzea nahi du elkarteak, eta horretarako froga eta deklarazio gehiago eskatuko dituzte. Ez du argitu zabalpen horrekin Iruñeko Udala auzipetzea eskatuko duten ala ez.
Abel Azcona artista nafarrak Desenterrados bilduma jarri zuen ikusgai Iruñeko “Erorien Monumentuan”, oroimen historikoaren inguruan. Hainbat argazkitan ikus zitekeen Azcona ogi pusketa edo ostiekin “Pederastia” hitza idazten, eta obra hark polemika handia sortu zuen. Hainbat kristau taldek erakusketa bertan behera uzteko eskatu zuten, Iruñeko Udalaren aurrean mobilizazioak egin zituzten eta salaketa jarri zioten.
Abel Azkona deklaratzera deitu du epaile batek otsailaren 25erako
Ostia sagaratu batzuekin ‘Pederasta’ hitza idatzi zuen artistak Iruñean eginiko erakusketa batean. Erakusketa horren harira ikertuko du auzitegiak. 09:30ean joan beharko du deklaratzera, Nafarroako Auzitegi Nagusiak jakinarazi duenez.
Abel Azkona artista. Idoia Zabaleta / Argazki Press
Abel Azkona artistak Iruñean egindako erakusketan deliturik egin ote zuen aztertuko du Iruñeko Instrukzioko 2. Epaitegiak. Izan ere, Espainiako Abokatu Kristauen Elkarteak egindakoa tramiterako onartu zuen epaitegiak, eta sortzaileak profanazio deliturik eta erlijio sentimenduen aurkako deliturik egin ote duen aztertuko dute orain.
Sagaratutako 242 ostia erabilita, Pederasta hitza idatzi zuen, eta lana Desenterrados erakusketan jarri du (Lurpetik ateratakoak), Iruñeko Serapio Esparza plazan. Piezak hainbat elkarte katolikoren haserrea piztu zuen, eta hortik heldu da helegitea.
Iruñeko eta Madrilgo hainbat mezatan bildutako ostiekin egindako lana zen, eta erakusketak “erlijio sentimenduen aurkako delitua” egiten zuen jakiteko, txostena bidali zion Espainiako Gobernuaren Nafarroako ordezkaritzak fiskalari.
Azkonaren lana gaitzesteko, bilkurak egin zituzten, eta artistaren lanak sortutako erreakzioaren kontra ere egin zuten mobilizazio bat.
Chrysallisek Nafarroako transexualitatearen legea aldatzeko eskatu du
Aingeru Mayorrek, Chrysalliseko presidenteak, transexualitatea autikonstzientzia dela eta ez genitalak adierazi du, eta legea aldatzeko eskatu dio Nafarroako gobernuari, gurasoak haien seme-alabak lagundu ahal izateko
MEDIOETAN:
Abel Azkona artistak profanazio deliturik egin zuen ikertuko du Iruñeko epaitegiak
ARTEA. Abel Azkona artistak Iruñean egindako erakusketan deliturik egin ote zuen aztertuko du Iruñeko Instrukzioko 2. Epaitegiak. Izan ere, Espainiako Abokatu Kristauen Elkarteak egindakoa tramiterako onartu du epaitegiak, eta sortzaileak profanazio deliturik eta erlijio sentimenduen aurkako deliturik egin ote duen aztertuko dute orain. Ostia kontsakratuekin osatutako pieza batek hainbat elkarte katolikoren haserrea piztu zuen, eta hortik heldu da helegitea.
“Transexualitate legea arras abangoardista da Nafarroan, baina garatzeke dago”
Alizia Izal apaiza izandakoa (Atarrabia, 1959) munduan batetik bestera bizi izan da duela urte batzuk arte. Chiapastik bueltan, Lizarran finkatu zenean, betiko korapiloa askatzeari ekin zion: gizon gorputzean ezkutatzen zen emakumea azaleratzeari.
“Apaiza izateari utzi nion, eta orduantxe hil ala biziko premia sortu zitzaidan: nintzen bezala bizitzea”.Koldo Azkune
Zer iritzi duzu transexualen eskubideak defendatzen dituen Nafarroako legeaz?
Kontu handiz eta egoera ongi ezagututa egindako legea da. Gure tratamenduak Osasunbidearen bitartez jarraitzea ahalbidetzen digu. Nafarroan Transexualitate eta Intersexuko Unitatea daukagu, beharrezkoa dugun laguntza psikologikoa eta endokrinologikoa errazten digu. Hormonatze botikak beraiek ematen dizkigute, eta ebakuntzak ere diruz laguntzen dizkigute, nahiz eta baginoplastia egiteko, adibidez, hiru urtez itxaron behar izaten dugun. Eta eskaera, gainera, 18 hilabeteko hormonatzea eta gero egin behar dugu. Laburbilduz, bost urtez zain egon behar dugu ebakuntza Malagan egiteko. Horregatik gutako batzuek medikuntza pribatura jotzen dute. Thailandian 8.000 euroren truke ebakuntza egiten dizute. Herrialde hori dugu ebakuntza mota horren paradisua, eta profesional onak dituzte. Diru munta hori, alta, bildu beharra dago. Bartzelonara ere joan zaitezke, klinika pribatura, eta 20.000 eurotik gora ordaindu. Lege horri esker izan ez balitz, nik ez nuen lortuko. Arras lege abangoardista da, baina oraindik garatzeke dago, onartu zenetik sei urte pasatu eta gero osasun-atala bakarrik jorratu baitute.
Nafarroan dagoen transexualen kopurua ezaguna al da?
Sekula ez da jakin ahal populazioaren zein portzentaje den transexuala. Gai tabua da, guztiz, oso ezkutua. Urtetan guk geuk benetako nortasunari uko egin diogu. Nik banekien zer zen gertatzen ari zitzaidana, baina ezin nuen onartu: zer esan behar zuten nire familian, nire inguruan? Komunikatzen ez den kontua da, erokeria, gizartearentzat arriskutsua den zerbait. Eta zure lanari eutsi nahi badiozu, zer esanik ez. Ni karrikaratu ninduten enpresako nagusiak ez zuelako nire transexualitatea onartzen. Transexualitate femeninoaz ari garela, mundu matxista honetan gizarteak ezin du onetsi gizona izatetik emakume izatera pasatu izana, alegia, “mailaz jaitsi” izana.
Zergatik ez zenuen erabakia lehenago hartu?
Oso nomada izan naiz. 20 urterekin Madrilera egin nuen, eta 23rekin Hego Amerikara. 1995ean Mexikoko poliziak eta militarrek atxilotu, desagerrarazi, eta handik kanporatu ninduten. Etxera itzuli eta, Chiapaskoa bor-bor zegoela, batetik bestera ibili nintzen. Handik denbora batera gelditzea erabaki nuen. Apaiza izateari utzi nion, eta orduantxe hil ala biziko premia sortu zitzaidan: nintzen bezala bizitzea. Amerikan esaten zuten urgenteak ez diola garrantzitsua denari tokirik uzten. Eta nomada nintzenean garrantzitsuena hurrengo minutua zen, ni eta inguruan nituenak bizirik jarraitzea.
Nola sortu zen emakumea izateko azken erabakia?
Ikaragarrizko indarrarekin, kaxa baten barruan sartuta dagoen malgukia bezala, kaxa zabaldu eta bat-batean jauzi eginez irteten den horietarikoa. Transexualitate Unitateko lehenetariko bezeroa izan nintzen. Eta dena kasualitatez izan zen. Tiroide arazo bat izan nuen, eta nire medikuak endokrinologoarengana joateko gomendatu zidan, eta bide batez, nire sexualitateaz nituen kezken berri emateko probestu nezala. Nik probidentzian sinesten dut, goiko indar batzuek bidean lagundu nautela. Tiroide arazoa azaldu behar, egoera horri aurre egin niezaion. Osterantzean, oinean mina hartu izan banu podologoarengana joko nuen… Prozesuari 2011n ekin nion, 2013an izena aldatu ahal izan nuen eta ofizialki emakume bezala agertu, eta horrela urratsak ematen jarraitu nuen.
Goizean esnatu eta ispiluaren aurrean emakume bat ikusten duzularik, zer sentitzen duzu?
Poza ematen dit, eta aurrera egiteko jarrera hobea. Nahiko pertsona alaia izan naiz beti, baina bazen zerbait nire barruan gezurrezkoa zena, eta banekien. Orain hori ez dago. Osoagoa naiz. Ispiluari begiratu eta nire buruari esaten diot: “Emakume izatea lortu dut!”. Zuk zer zaren jakin dezakezu, baina munduak zaren bezala onartzen ez bazaitu, ezin zara ongi bizi.
Apaiz izatea aukeratu zuen pertsona hartatik zer gelditu da?
Ez naiz gehiegi aldatu, eta nire ideiak ere ez. Espiritualitatea bizi dut, Eliza katolikoak gogaitu banau ere. Sinestuna naiz, baina ez praktikantea. Jaungoikoarekin dudan harremana axola zait, eta ez Elizarekin izan dezakedana.
Aita santuak zer pentsatuko du zutaz?
Berarekin hitz egitera joatea bururatu zait inoiz. Alabaina, pertsonak ataka konplikatuetan jartzea ez dut gogoko. Eta ez diot konplikatuegia duen aitasantutza gehiago zaildu nahi. Aukera izango banu honakoa esango nioke: Elizarentzat apaiza izaten jarraitzen dut, oraino ez didate dispentsarik eman. Gainera, emakumea naiz eta, are okerrago, nire bikotekidea ere emakumea da, lesbiana naiz beraz. Ea zein irtenbide ematen diogun honi!
Nola uste duzu hartuko zintuzketela Chiapasko chol indigenen komunitateetan?
Ez dut uste arazorik izango nukeenik. Ibili nintzen komunitateetan ‘homosexualak’ esaten zieten pertsonak bazeuden, edo ‘diferenteak’, baina ez zituzten mespretxatzen. Han, kasu, nesken taldetan ibiltzen zen gazte bat ezagutu nuen, eta han sexuen arteko banaketa oso nabarmena da eguneroko jardueretan. Bada, gazte hura emakumeekin hobe sentitzen zen, eta komunitateko zereginetan hobeki hartzen zuen parte. Onartzen zuten, ez zegoen inolako arazorik. Komunitateetara itzultzen banaiz, hasieran pixka bat kostatuko zaiela pentsatzen dut, baina onartuko naute. Ez dakit ‘ladinoekin’, indigenak ez direnekin, berdin gertatuko litzatekeen.
Azken nomada
Sabanillako (Chiapas, Mexiko) parrokian apaiz lanetan zebilen, chol indigenen lurraldean, ejertzitoak eta poliziak beste bi apaiz atzerritarrekin batera atxilotu eta Mexikotik kanporatu zutenean, afera politikoetan esku hartzea egotzita. Urte eta erdi lehenago, 1994ko urtarrilaren batean, komunikabideek Guatemalarekin muga egiten duen Mexikoko lurralde pobre horri erreparatu zioten, Ejertzito Zapatista hemen altxatua baitzen, Marcos komandante-ordea ikur ezagunena izan zuelarik.
Nafarroan berriz finkatu zelarik, Honduras eta El Salvadorren ere ibilitako apaiz nomada honen bizimodua egonkortuz joan zen, eta Elizarekin lotzen zuen soka hautsi, harik eta “ikaragarrizko indar batekin” bizitzan edukitako kontraesanik handienak eztanda egin zion arte: emakume zen gizonaren gorputzean. Orain, Nafarroako Transexualitatearen Legeari esker, burua eta gorputza uztartzea lortu du eta Lizarrako Café con letras kulturgune eta kafetegiaren kudeatzailea da. Alizia Izal du izena eta, goizero, ispilura begiratu eta zera esaten dio bere buruari: emakume izatea lortu dut!