«Proud» ez da harro

/in , , , , , , /by

Gure hizkuntzak duen berezkotasuna isilarazten den bitartean, besteei «welcome» esaten zaie, «gu bezalakoak zarete», esan nahiko baliete bezala. Baina guri, euskaldunoi, zer eta herri «friendly» garela errepikatzen digutenean, «stupid» aurpegia geratzen zaigu

Garapen ekonomiko eta komertzial konkretua sustatzeko asmotan Bilbo eta Bizkaiko instituzioetako ordezkariak Spainera joan ziren duela gutxi, zer eta to sell gure country. Gure herri eta lurraldeak brand bezala saltzera aspaldi ohitu baginen ere, batzuetan oraindik so hallucinated ikusten ditugu hainbat ekimen. Eleven ikusteko jaioak gara, yes. Center, exhibition, corner, experiencience eta design moduko hitzak txoko zein izkina guztietan erakusten dizkigute, diseinuzko esperientzia zentralak lez.

Ezberdintasunak eta benetakotasunak markatu ohi dute salmenta good baterako bidea. Ingelesezko termino boring eta hain erabiliak oraindik erabiltzen jarraitzea, berriz, estrategia zaharkitua izateaz gain, big konplexuen adierazgarria dirudi. Ingelesak, munduko hizkuntza hegemonikoak, ezberdintasuna beharrean, homogeneizazioa dakar. Ez hori only. Homofiliaz asko ere baduela think dut. Hau da, pertsonek beraien modukoak direnekin erlazioa izateko tendence hutsa. Sare sozialetan oso nabarmena omen da homofiliaren adibidea eta hedapena; zuriek zurien follower izatea nahiago dute, pertsona asiar edo beltzen lagun birtual izan instead. Esan beharrik ez dago, aniztasunari entzungor egiten dion mundu errealean eta birtualean live garela. Teoriko batzuek homofilia berezkoa dugula saldu nahi digute, nola eta hain erabilia den animalien adibideekin. Animaliek ere berdin egiten dutela diote, lumadunek lumadunekin bizi nahi dutela, eta four hankako animalia iletsuek berdin four hankatako animalia iletsuak soilik love dituztela. Txoriek, baina, sare sozialetako marka izan arren, ez dute Interneterako konexiorik. Eta katuek, azokatan saldu aurrean, ez dute inongo feriatan standik jartzen.

Gure hizkuntzak duen berezkotasuna isilarazten den bitartean, besteei welcome esaten zaie, «gu bezalakoak zarete», hello friends, esan nahiko baliete bezala. Meanwhile aldarrikatzen dute lurralde, kultura zein tradizio baten harrotasunak puzten dutela haien salmenta; harrokeria esatea zuzenagoa, of course. Hori dena bagenekien already eta aspaldi. Baina guri, euskaldunoi, zer eta herri friendly garela errepikatzen digutenean, stupid aurpegia geratzen zaigu. Aurten Bilbon antolatuko duten Pride Every Where hori, Bilbo Europride Conference bilkuren egoitza izateko, ez dakit barrena white ala black geratzeko modukoa den. Aukeratu beharko genuke bata zein bestea, homogeneizazioaren mamuak aukera bakarra ematen baitu, make a choice! Bukatu dira erruletak eta loteriak. Dena sold out dago. This way jarraituta, batzuetan nahiago genuke beste place to be batean izan. Baina ez dezagun ahaztu hau dela gure country. Edonork esango du bestela erokeriak jota gaudela jada, please! Hori is not posiblea. Ez dakit my burua ondo explaining ari naizen. Baina euskaldun izateaz proud daude, eta very gainera.

JOANA MASÓ “Gorputzaren aldeko borroka soberania lortzeko borroka da”

/in , , , , , /by

Literaturan doktore, Université de Paris VIII-Saint-Denisen. Frantses ikasketen irakasle Universitat de Barcelonan. Ikerlari Centre Dona i Literatura UNESCO Katedran. Itzuli eta editatu ditu Helene Cixous, Jacques Derrida, Catherine Malabou, Jean-Luc Marion eta Jean-Luc Nancy. Eta gorputzari eman dio pare bat buelta.

JOANA MASÓ

Zer da gorputza?

Michel de Certeauk esan zuen: gorputza bere horretan aurkitzen zaila da. Ez dakigu zehatz non hasten den, non bukatzen. Ahotsa, adibidez, gorputzaren parte da? Eta hitz egiteko manera? Adierazteko era? Gorputza mugitzeko modua ere gorputzaren parte da?

Filosofiak zer erantzun dezake?

Agian, filosofiak ez du pentsatu behar zer den gorputza, zein diren haren mugak. Garrantzitsuagoa da beharbada gorputzak munduan uzten dituen arrastoak zein diren galdetzea. Eta hala uler daiteke genero ikasketek eta mugimendu feministek filosofiaren historiari egindako gaitzespen handienetakoa: gorputzaren arrastoen absentzia erabatekoa dela testuetan.

Ez dago gorputzik, hortaz, testuetan.

Filosofia kanonikoaren historia idatzia izan da hizkuntza ustez neutro batean, zeinean idazten zuen subjektuak ez zuen sexualitatearen markarik uzten. Jacques Derrida hasi zen gorputz sexudunaren markak inskribatzen, filosofia izaera nabarmena zuten testuetan; Platon, Heidegger edo Lacanen psikoanalisiaz hitz egin zuen haietan. Eta ez bakarrik gorputz sexudun propioaren markak, baizik eta halaber gorputz kolonizatu, gorputz juduarenak. Derridak zioen irakurri zituen filosofoez gehien interesatzen zitzaiona beren bizitza sexuala ezagutzea zela; bizitza sexuala modu zabalean ulertuta: sexualitatea, gorputza, eta abar. Hain zuzen, beren testuetan sekula azaleratu ez zena.

Baina, halako batean, hasi ziren gorputzak azaleratzen.

XX. mendeko bigarren erditik aurrera, gorputzaren gaineko hausnarketa izan da feminismoaren eta filosofia garaikidearen ekarpenik handienetakoa. Adibidez, agertu izan da gure gorputzean gurea ez den hori guztia. Gurea ez, bazik eta garai bakoitzeko moralaren edota ideologiaren emaitza dena, garai bakoitzak gorputzari ezarritako biolentzia guztia. Bai eta gorputzak emantzipaziorako erabilitako forma diferenteak ere.

Gorputzak ez baitira bat eta bakarra.

Gaur inoiz baino gehiago dakigu gorputz intimoa dela sistemari beldur gutxien eragiten dion gorputza. Sistema horrek alde batetik sustatzen ditu gorputzaren erakusketarako, espektakulurako modu asko, mediatikoki, pornografikoki; eta beste alde batetik kriminalizatzen ditu kalera ateratzen diren gorputz horiek, espazio publikoa hartzen dutenak aldarrikatzeko politikoki gorputzarekin lotutako gauza asko. Batzuek nahiko lukete gauza horiek espazio intimo edo pribatuan geratzea itxita.

Gorputz intimoaren aurrean, zer?

Gorputz publikoa edo politikoa. Estatu bakoitzak arautzen ditu, modu erabat erlatiboan, zer gorputzek duten, adibidez, elkarrekin ezkontzeko eskubidea, guraso izateko eskubidea, sexua, gorputza bera aldatzeko eskubidea. Desmuntatu beharra zegoen, batez ere pasa den mendeko 60ko hamarkadatik aurrera, gorputza norberaren gauza pribatu bat zelako ideia.

Egin da, noski.

Salaketa hori XX. mendeko idazketa modernoetan irakur daiteke: Antonin Artauden gorputz sozial gaixo eta psikiatrizatua, Samuel Becketten gorputz behartsu eta zatikatuak, Marguerite Durasen gorputz desiradunak, Jean Geneten erotismo homosexuala edo Helene Cixousen idazketa femenino eta gorputz kolonizatua. Evelyn Grosmmanek hitz egin izan du bestelako gorputzak asmatzearen, bestelako eredu sozial eta politikoak bilatzearen beharraz. Eta ez bakarrik esplorazio intimoaren bitartez, gorputz sozialki, sexualki, politikoki ikusezinen esplorazioaren bitartez ere bai.

Gorputzaren aldaketa aipatu duzu. Baina noraino?

Gure garaia izan da nahi dugun gorputza izan dezakegula sinetsaraztetik gertuen egon dena. Norbere gorputzaren autotransformazioarekin: dietak, kirurgia, hormonak eta, batez ere, moda, zentzurik zabalenean. Etengabe proposatzen zaizkigu izan nahi ditugun gorputzak autodiseinatzeko moduak.

Nahi dugun gorputza, posible ote?

Gorputz aldaketaren inguruko eztabaidak bi maila dauzka. Alde batetik, bizimodu neoliberalean, gorputzez aldatzea aukera bat da, beste hainbaten artean: eskaintzen zaigu lanez, herrialdez, bikotekidez aldatzeko aukera, amatasunaren adina edota amatasuna esperimentatzeko moduak aldatzea. Baina beste alde batetik, norberaren gorputzaren aldaketa da generoaren inguruan dagoen borrokarik handienetakoa. Gorputzaren aldeko borroka soberania lortzeko borroka da, zentzu horretan.

Eta gorputza bera borroka eremu.

Gorputzaren ikusgarritasuna da, aldi berean, telebista eta halako industriek esplotatzen duten baliabide ekonomiko inportante bat. Baina baita kolektibo feminista eta antisistema ugarik erabiltzen duten erreminta ere. Azken horiek ez dira publikoki onartuak eta kriminalizatuak dira, beren ekintza askatasuna babestuko duen legediaren faltan. Kasu horietan, gorputza bilakatzen da protestaren sinonimo.

Ez mutil ez neska sentitzen direnen aldarria, generorik gabe bizitzea

/in , , , /by
Hirugarren generoa aintzat hartzeko eskatu dio Obamari Sasha Fleischman-ek.

Hirugarren generoa aintzat hartzeko eskatu dio Obamari Sasha Fleischman-ek.

Sasha Fleischman nerabea lo geratu zen eskolara zihoan autobusean, eta bi gaztek su eman zioten. Arrazoia: gona eta gizonentzako alkandora eramatea soinean. Pertsona neutroa sentitzen dela adierazteko janzten da horrela Fleischmann, ez emakume eta ez gizon. Gertaeraren bigarren urteurrena izan da azaroaren 4a.

San Frantziskon gertatu zen, AEBetan, eta bigarren eta hirugarren mailako erredurak jasan arren, hiru aste eta erdiz ebakuntza ugari egin ostean onik atera zen Fleischman. Berriak hautsak harrotu zituen, ikasle eta irakasleak gona jantzita joan ziren bere ikastetxera, babesa erakusteko, eta sexu maskulinoarekin nahiz femeninoarekin bat egiten ez dutenen mugimenduaz argazki-erreportajea kaleratu zuten San Frantziskoko aldizkari batean: The Shadow Sex.

Sexuak ez dezala gure nortasuna definitu

Sexuak eta generoak baldintzatuko ez dituen jantziak, pentsamoldeak, enpleguak, sexu-harremanak… aldarrikatzen dituzte mugimenduko kideek, generoak markaturiko kortse sozial eta espektatibetatik aske bizitzea, mundua ez dadila “mutilentzat” eta “neskentzat” aukera bitarrean banandu, sexua ez dadila izan norbere burua eta nortasuna definitzeko arrazoia.

Auzitan jarri nahi dute gure gizartean zer esan nahi duen gizon edo emakume izateak. Hirugarren genero bat (genero neutroa) aintzat hartzeko ere eskatu zion Sasha Fleischmanek Barack Obama AEBetako presidenteari. Eskaerak 27.000 sinaduraren babesa lortu zuen.

«Euskal gaysporako kide sentitzen naiz»

/in , , , , , , , /by

New Yorkeko ‘queer’ munduaren jaietako argazkilari ibili da Koitz azken hogei urteotan. Genero estereotipoen inguruko egitasmo batean dabil orain, eta lehen emaitzak Euskal Etxean erakutsi ditu.

Luis Foncillas Etxeberria Koitz

Luis Foncillas Etxeberria ‘Koitz’

Luis Foncillas Etxeberria Koitz Iruñean jaio zen, baina New Yorken aurkitu du bere txokoa. Etxe orratzen hiriko LGTB giroak erretratatzen bi hamarkada eman ditu.

Queer argazkilaritzat definitu izan zaituzte. Eroso zaude definizioarekin?

Prentsan ikusi nuen lehenengo aldian ezeroso sentitu nintzen, nahiz eta New Yorkeko aldizkari gay batean agertu. Orain ez dit axola, ez bada irain gisa erabiltzen. Etiketek ez naute molestatzen: gizona naiz, gay, kazetaria, argazkilaria, euskal herritarra. Hori guztia naiz, eta konplexurik ez izaten saiatzen naiz. Etiketak txarrak dira erasotzeko erabiltzen direnean, edo gauza batera murriztu nahi zaituztenean.

Nafarroatik New Yorkeko gay mundura. Kultur talka handia izan zen zuretzat?

Bai, ikaragarria, baina zentzu guztietan, ez bakarrik gay munduari dagokionez. Ni euskal gaysporako kide sentitzen naiz. Ez dago arrazoi bakarra Euskal Herritik ateratzeko: gay izatea eta eroso ez sentitzea horietako bat da, baina baita zio ekonomikoak ere. Estatubatuarren izaerarekin ohitzea izan da zailena. Hemen konturatu naiz euskal herritarrak oso zuzenak garela: hemen norbaitek galdetzen badizu bere betaurreko berriak gustuko dituzun, ez dute zure iritzia jakin nahi, baizik eta oso gustuko dituzula entzun. Horregatik dut gogoko neure argazkiak lehenbizi Euskal Etxean erakustea, badakidalako euskaldunek egia esango didatela.

Fire Islandeko LGTB komunitateko jai koloretsuak erretratatu dituzu urte luzez. AEBetan gay kontserbadoreak eliteetako kide bihurtu diren honetan, zer leku dago halako erakustaldietarako?

Gayen bizimodua modu normal batean erretratatzea oso garrantzitsua da niretzat. Ez dut nahi erretratatzen ditudanak inork zomorro gisa ikusterik nahi. Fire Islanden aurpegi alaiena erretratatu nahi izan dut: horregatik daude nire argazkiak kolorez eta bizitzaz beteak. Gay batzuk kontserbadoreak dira, eta sistemaren parte. Beste batzuek ez dute arazorik diren bezalakoak agertzeko, eta hori erakutsi nahi dut. Halako lekuetan gayok nahi bezala ager gaitezke, zigorrak eta epai moralak jasotzeari beldurrik izan gabe.

Duela hogei urte pasatxo joan zinen Euskal Herritik. Aldaketarik sumatzen duzu hemen?

Mundu osoan ari dira gauzak aldatzen. Uste dut errazagoa dela gay izatea New Yorken edo Bilbon, Euskal Herriko edo Amerika sakoneko herri txiki batean baino. Baina asko aldatu da giroa azken hamarkadan. Gazteak, gaur, 30 urtekoak baino askoz toleranteagoak dira. Neure ilobetan ikusten dut: Koitz txikia, duela hiru urte 16 zituenean, askoz irekiagoa zen Alvaro iloba adin berean baino. Gero eta gay gehiago armairutik atera izana eta harro agertzea asko laguntzen ari da. Bestalde, familiak onartzen ari dira gure sexualtasuna. Hurbiletik ikusten dutenean, eta euren osaba, arreba edo lehengusua gay edo lesbianak direnean, gauzak asko aldatzen dira, eta kontu pertsonal bihurtzen da.

New Yorkeko Euskal Etxean Brock in a Dresserakusketa izan duzu ikusgai. Generoen kodeen errepresentazioa gainditu nahi izan duzu?

Ez diot inori azaldu nahi nola ulertu behar dituen argazkiak, baina egia da genero nortasuna aztertzea dela gure asmoa, eta, areago, genero estereotipoak zalantzan jartzea. Brock Forsblom da erretratu saileko modeloa, eta soineko bat darama, baina ez dago «emakume jantzita». Ez dut nahi ikusleek jakitea Brock gay den edo ez. Jarraitzen dugu egitasmo horrekin lanean, eta ez dakigu nora eramango gaituen, baina abentura zoragarria izaten ari da.

Gauza bat da New Yorkeko Euskal Etxean zure argazkiak erakustea edo leku txiki kontserbadoreagoetan, ezta?

Nik ez nuke arazorik neure argazkiak edonon erakusteko, Fire Islandeko jaietakoak edo lantzen ari naizen beste gaietakoak: gizon biluziak eta zaurgarritasuna —liluratzen nauten gaiak biak—. Euskal Herrian erakustea gustatuko litzaidake. Doug mutil-lagunak berriz galdetu dit nola doazen Euskal Herrian erakusteko gestioak. Gustuko dut argazkiak egitea, baina ez galerietara joatea lana erakustera edo neure buruari propaganda egitea.

Aitzol Azurtza New Yorkeko Euskal Etxeko presidentearen aurka Euskal Herrian 2013an egin zuten kanpainak ez dizu gogoa kentzen? Kargua utzi behar izan zuen.

Aitzolen kasuak erakutsi zuen hedabide batzuek ez dutela inongo arazorik pertsona baten ospea suntsitzeko eta zabor kazetaritza egiteko. Oso nabarmen eta penagarri geratu ziren. Euskal Etxean berriki Aniztasunaren Asteburua ospatu izanak erakusten du bazkideok, gay izan edo ez, ez garela beldurtu, eta jarraitu dugula lan egiten aniztasuna eta sexu askatasuna ospatzeko.