Hiru emakume elkarrekin “ezkondu” dira Brasilen

/in , , , , /by
poliamor

Argazkiko andregaiak Brasilgo telenobela batekoak dira. Argazkia: Avenida Brasil /TV Globo.

Notariotzara joan eta haien harremana erregistratu dute. Haurra izateko asmotan dira. Familia tradizionalaren eredua hankaz gora jarri dute.

Ez da ordea, Brasilen halakorik gertatzen den lehenengo aldia. 2012an bi emakume eta gizonezko bat “ezkondu” ziren notariotzan.

Notariotzan erregistratuta, familiatzat hartzen da hirukotea, ondasunen banaketa egin dute eta hiruretako batek beste biek izan ditzaketen osasun egoera berezietan erabakiak har ditzake. Bakoitzak bere testamentua egin du.

2016an hiruretako batek intseminazio artifizial bidez haurra izateko asmoa duela adierazi du hirukoteak, eta hiruren abizenak izatea nahi dute. Haurra izan nahi duenak honela hitz egin du O Globo egunkarian: “Familia gara. Maitasunaren fruitua da gure batasuna. Haurra eta gutako inor babesik gabe gera ez dadin legalizatu dugu gure harremana. Edonork dituen eskubideez gozatu nahi dugu, baita ama izateko aukeraz ere”.

Brasilgo auzitegietan ez dago jurisprudentziarik halako elkartzeen aldeko edo aurkako epaiak emateko. Beraz, kasuan kasuan interpretazioak egiten dira. Hirukotea “ezkondu” duen Fernanda de Freitas notarioak dio familiaren zutabea maitasuna dela eta hiru emakume horiek ezaugarri guztiak dituztela familia izateko: maitasuna, harreman egonkorra, haurra izateko gogoa…

Lege aldetik sortzen diren arazoen aurrean honela mintzatu da notarioa: “Bikote homosexualak ofizial egiten hasi nintzenean gauza bera gertatzen zen, ilegal ari nintzela esaten zidaten. Tradizioa gainditzen duten elkartze guztiek bidea irekitzen diete besteei”.

Aurkakoen ustez, batze horrek ez du inolako balio legalik, batura bakarra bi pertsonen artean egin baitaiteke, izan sexu desberdineko edo sexu bereko. Poligamia litzateke konstituzioaren begietara. Aldiz, Brasilen bezala mundu zabalean berria ez den kontzeptuak indarra hartu du, polimaitasunak. Bi pertsona baino gehiago maitasun eta sexu harreman egonkorrean murgiltzen direnean polimaitasuna deitzen zaio. Brasilen bertan, Río de Janeiron, polimaitaleek topaketak eta festak antolatzen dituzte sare sozialen bidez. Poliencontro izeneko bilkurak bi pertsona baino gehiagoren arteko maitasun harremanez gogoetatzen du.

Brasilgo Estatistika Institutuak ez ditu polimaitaleak jasotzen familia ereduaz egindako inkestetan, baina garbi azaltzen da familia eredu tradizionala (aita, ama eta umeak) ez dela gehiengoaren hautua. 2013an aita-ama eta haurren familiek ehuneko 43,9 biltzen zuten; %19,4 haurrik gabeko familiak ziren; etxeen %16,5ean ama ezkongabeak umeekin bizi ziren. Ondoren zetozen umeen ardura zuten aitak eta bikote homosexualak.

Polimaitasuna zer den bost minututan jakin nahi baduzue, umore bikainez azalduko dizue Alicia Murillok bideo honetan:

 

Transexualak babesteko adierazpena aurrera, UPN eta PP gabe

/in , , , , , /by

Nafarroako Legebiltzarra

Pertsona Transexualen Despatologiaren Nazioarteko Egunarekin adierazpena eraman dute Mahai eta Eledunen batzarrera kolektibo horren alde. Geroa Baik, EH Bilduk, Ahal duguk, PSNk eta Ezkerrak babestu egin dute eta UPN zein PP abstenitu egin dira.

Nafarroako Parlamentuaren izenean adierazpen horrek jasotzen duena da, babesa ematen diotela aktibista talde horrek transexualen alde egindako lanari eta transexualen patologizazioaren aurka. Horrez gain, herritarrei dei egiten diete heldu den urriaren 24an antolatu dituzten ekitaldietan parte hartzera. Transexualen eskubideen alde egitera deitu dute gizartea.

Nafarroako Parlamentua “transfobiarik gabeko gunea” dela ere jaso du adierazpenak eta transexualen aurkako erasoak salatu ditu. Horrez gain, legea indartzea ere adostu dute.

(Albistea CC lizentzia baliatuta ekarri da Euskalerria Irratitik. Hemen originala)

 

Konta niezazueke…

/in /by

Konta niezazueke orain gutxi Bilboko Udalak hartu duela erabaki polemiko bat: Egirleta mendatearen ingurumarian gizonezkoen arteko ligea (cruisinga) debekatzea. Ziur aski urtetan hartu duen deliberorik surrealistena da, esperpentotik asko daukana. Izan ere, ezina baita non eta mendian mutiletan ibiltzea, edo zirriak edota txortan egitea bera ere debekatzea. Debekatzea akaso bai, baina eragoztea ez. Esan gabe doa: frankismoak lortu ez zuena ez dute orain lortuko PPk (proposamena aurkeztu zuena) eta PNVk (aldeko botoa eman zuen alderdi bakarra).

Konta niezazueke azken boladan antza gehitzen ari direla eraso homofoboak, zeintzuk hipokresiaz salatzen baitituzten arestian aipaturiko debekuak gauzatzen dituztenek eurek. Hipokresiaz diot, zeren holako galarazteekin pertsonon askatasuna murrizteaz gain, gizarteari helarazten dioten mezua baita sexu berekoen arteko harremanak ez direla zilegi eta, nolabait, hainbati justifikazioa ematen baitiote iseka egiteko edota fisikoki erasotzeko ere.

Konta niezazueke nola politikari batzuek euren homosexualitatea modu partidistan erabiltzen duten solidario eta moderno itxura eman gura izateko, gero jokamolde xenofobo eta arrazista izaten badute ere. EAEn azkenaldian ezagutu dugu armairutik publikoki irtetea sinpatia politikoak eragiteko erabili duenik; are gehiago, irudi publikoa leundu nahian, bere ezkontza ere erabiltzeko gauza izan denik ere izan da.

Konta niezazueke, beste arlo batera salto eginez, nola askotxotan, gero eta gehiagotan tamalez, etsita sentitzen naizen euskaldunok euskarari benetan zer estimu txikia diogun ikusirik, behin folklorekerietatik irtenda behintzat. Adibidez –eta adibidea baino ez da– Aitor Mazo zendutakoan profesiokideek egin zioten omenaldian ia dena izan zen erdara hutsean. Mingarria suertatu zitzaidan noren eta Carlos Paneraren ahotsetan (Aitor antzerkigintzan hasi eta euskara hutsezko antzerkia egiteko sortu zen Maskaradako zuzendaria) laudoriozko hitzak erdara hutsez entzun behar izatea, edota Aitorren lankide eta lagun min Asier Ormazarenak… Ene aburuz, duintasuna erakutsi zuen bakarra haren alaba Nerea izan zen, aitari gutun hunkigarria irakurri baitzion euskara hutsez.

Ene! Oraindik zertaz idatzi ebatzi gabe amaitu zait espazioa!

 

Identitatea ez dago hankartean, buruan baizik

/in , , , , , , /by

Transexualitatea ikus dadin, eta transexualitateaz ikas dadin, Usurbilen argazki erakusketa eta ikus-entzunezko emanaldiak prestatu dituzte.

Usurbilgo Sutegi aretoan izango da argazki erakusketa.

Usurbilgo Sutegi aretoan izango da argazki erakusketa.

Usurbilgo Udaleko Berdintasun  Saila eta Sutegi Udal Liburutegia dira antolatzaileak. Ekainaren 28a, Lesbiana, Gay, Transexual eta Bisexualen (LGTB) kolektiboaren Nazioarteko Askatasun Eguna, aitzakiatzat hartuta, erakusketek ekainaren 22tik 29ra iraungo dute.

Errespetuz elkarteak gizon transexualen inguruko argazki erakusketa paratuko du. Helburua estereotipoak apurtzea da, gizon batzuen eguneroko bizitza erakutsi nahi dute, eta alaitasuna, harrotasuna, adiskidetasuna transmititu nahi dituzte.

Chrysallis, Sexune eta Errespetuz taldeek antolatuta, dokumentalak, spotak, kartelak eta mezuak ikusi ahal izango dira.

Udal Liburutegiak eskura izango du paperean eta formatu digitalean baliabide gida, hau da, gaia lantzeko ipuinak, liburuak, filmak eta abar edonoren esku jarriko ditu.

“Badaude zakila duten neskak eta bulba duten mutilak”

/in , , , /by

Aingeru Mayor sexologoa, transexualitate egoeran dagoen neska baten aita eta Chrysallis Euskal Herria Elkarteko lehendakaria: “Haurrari lagunartean jolastea dagokio, eta ez borrokan aritzea”.

Aingeru Mayor2

Udaleko Sexologia Zerbitzuak antolatuta, gaur arratsaldean [ekainak 3] “Zakila duten neskak, bulba duten mutilak. Ulertu, senti zaitzaten gertu” hitzaldia izan da. Hizlari-lanetan Aingeru Mayor aritu da, sexologoa, transexualitate egoeran dagoen neska baten aita eta Chrysallis Euskal Herria Elkarteko lehendakaria.

Badira barrabilak eta zakila duten emakumeak eta baita bulba duten gizonezkoak ere. Ikerketa desberdinen arabera, 15.000 pertsonatik edo 1.500 pertsonatik batek ditu ezaugarri horiek. “Oso txikitatik oso argi daukate neskatila edo mutikoa direla”, eta neskatila sentitzen den haurrak “ez du esaten niri mutila izatea gustatuko litzaidake”, argiki esaten du “ni neska naiz”. “Gurasoek edo jendeak identitate hori ukatzen badiote, edo berataz barre egiten badute, haurrarentzat egoera oso latza da, bera ukatzen ari baitira”. “Bera dena ukatzeko, gainera, bere genitalak seinalatzen dira: ‘Zuk zakila duzu, beraz mutila zara; zuk bulba duzu, beraz neska zara’. Eta horrek eraman dezake haurrak bere genitalak gorrotatzera”. Bera dena izaten ukatzen bazaio “gerta liteke bere burua ezin definitzea, eta jokabidea itxiagoa izatea. Eta haur guztiei bezala lagunartean jolastea dagokio, eta ez borrokan aritzea”.

Gurasoek bizitutako faseak

Aingeru Mayor aitak hitzaldian konpartitu bezala, fase ezberdinetatik igaro zituzten guraso bezala. “Hasieran harritzen gintuen bera neska zela adierazten zuenean. Pentsatzen genuen (pentsatu nahi genuen) haurrak aurrerago bere burua argituko zuela, definitzen joango zela. Beldurra ere sentitu genuen (haurrak etorkizunean sufritu beharko lituzkeenen beldur). Baina berak hasieratik zuen dena argi, hasiera-hasieratik definitu zen, gu ginen definitu behar ginenak”. “Bere arrebaren soinekoak janzten zituen, eta kalera horrela jantzita atera nahi zuen. Guk uzten genion eta inguruko jende baten begiradak, epaiketak, galdera zorrotzak (‘baina nola uzten diozue zuen semeari kalera horrela irtetea?’) jasaten genituen”.

Teoria psikologiko batzuk baieztatzen dute 7-8 urte bete arte ez dela sexu-identitatea finkatzen. Aingeru Mayor sexologoak azaldu du hori ez dela egia, baieztapen horiek ez dutela inongo oinarririk, eta haurren sexu-identitatea hitz egiten hasten direnerako finkatuta dagoela. “Gure haurrak bi urterekin ‘guapo ez, guapa’ esaten zigun argi eta garbi”. “6 urte zituenean, goizetan negar egiten zuen: Janzteko orduan ispiluan begiratu eta kontuan hartzen zuen besteen aurrean ikastetxean, kalean,… zein itxura izango zuen, zer esango zioten besteek. Eta ez zuenean arropa egokia aurkitzen negar egiten zuen”. Egun batean ikastetxean “mutil handiago batek esan zion ‘zu mutila zara zakila daukazulako’ eta orduan nire beste alaba defendatu zion esanez ‘zuk uste baduzu mutila dela bale, baina ez esan berari zer den edo zer ez den, utziozu bakean’. Egun hura guretzat detonantea izan zen”. Izan ere, “gurasook argi posizionatzeko ordua iritsia zela ikusi genuen. Zorionez Chrysallis elkartearekin kontaktuan jarri ginen, eta hori guretzat oso lagungarria izan zen”. Orduan gurasoek haurrari galdetu zioten: “Nahi duzu jendeari esatea argi eta garbi zu neska zarela?”. Haurraren erantzuna ere argia eta garbia izan zen: “Bai, noski”. Gurasoek hala egin zuten, eta “oro har jendearen erantzuna oso positiboa izan zen”. Egoera berrian “gure alaba askoz lasaiago bizitzen hasi zen, besteek bera dena onartzeko borrokatzeari utzi ziolako”. Espero dezagun gauzek bide horretan jarraitzea.

Oharrak

Artikulu hau Mondraberri.com -etik hartua izan da. Ekainaren 5ean argitaratu genuenetik hainbat zuzenketa jaso ditu jatorrizko bertsioak. Berauek inor mindu badute, asko sentitzen dugu hedapenean parte hartu izana.

Lumak eta mozorroak

/in /by

Askok diote luma ez dela naturala, mozorroa dela, armairutik atera diren gay eta lesbianek euren homosexualitatea adierazteko behar gehiegizkoa daukatela. Maritxuegiak direla, mari-mutilegiak. Nabarmenegiak. Nork epaitzen du zenbat luma den gehiegizkoa?

Argazkiaren egilea Kali Sánchez. Iturria, Pikara Magazine.

Argazkiaren egilea: Kali Sánchez. Iturria, Pikara Magazine. (CC)

Homofobiaren eta lesbofobiaren adierazle leuna dugu lumafobia: “Nik homosexualak errespetatzen ditut, baina hain esajeratuak diren maritxu horiek gogaitzen naute”. Edota: “Beitu zein mari-mutil den neska hori. Ezin al du lesbiana eta femeninoa izan?”.

Askok diote luma ez dela naturala, mozorroa dela, armairutik atera diren gay eta lesbianek euren homosexualitatea adierazteko behar gehiegizkoa daukatela. Maritxuegiak direla, mari-mutilegiak. Nabarmenegiak. Nork epaitzen du zenbat luma den gehiegizkoa? Gizarte heterosexistak, jakina. Antza, sexu aniztasuna onartzen –toleratzen– da, baina beti ere euren generoko pertsonak desio eta maite dituztenak heteroarauean “integratzen” badira: monogamia aukeratu, familia nuklearra sortu, kapitalismoaren eta patriarkatuaren arauak bete. Luma ateratzen duten pertsonek euren diferentzia, arau horien apurketa, argi eta garbi uzten dute. Homosexualitatea onartzen da, nabarmena ez bada. “Nork bere etxean nahi duena egin dezala” esaera gu armairuan giltzapetzeko saiakera besterik ez da.

Nire lagun lesbiana batek logela bat erreserbatu behar zuen Bartzelonan. Neskalagunarekin zihoala esan zuenean, jabearen erantzuna “ondo, baina diskrezioz jokatu” izan zen. Nire lagunak pikutara bidali zuen etabere blogean gertakaria kontatu zuen, baita bidaia horretan kalean musukatzen ari zirela bizitako eraso ugari kontatu ere. Neska batek eurengana jo eta “hori azken boladan ikusi dudan keinurik apurtzaileena da” esanez, txalotu zituen. Nire lagunen erantzuna: “Gure muxuak apurtzaileak direlako ustea gizarte moderno honen osasun tamalgarriaren adierazle da”.

Bestalde, lumaren kontura itzuliz, gizonek euren maskulinitatea erlaxatzen dutenean (sentimenduak adieraziz, esaterako) maiz kuadrilaren epaia eta kontrol homofoboa jasotzen dute. Era berean, nik ilea moztu eta takoiak edo makillajea erabiltzeari utzi diodanetik, hainbatek esan didate orain soropilaren itxura daukadala. Horrek frogatzen du luma baino, feminitatea dela egiazko mozorroa, feminitatearen artifizioak alde batera uztea eta ni neu izatea lesbianismoaren adierazle bezala ulertzen baita.

AEBetan queer (ingelesez, arraro) mugimendua jaio zen, normalkuntzaren bidea onartzen ez zuen LGTB mugimenduaren sektoreak bultzatua. Maritxu, mari-mutil eta pertsona trans-en kontra erabiltzen zen iraina mugimendu honek bereganatu eta aldarri bihurtu zuen. Aldi berean, queer teoriak diskurtso feminista berritu eta aberastu zuen. Judith Butler filosofoak, esaterako, “genero performatibitatea”ren kontzeptua garatu zuen. Laburbilduz, haur bat medikuak “neskatila/mutikoa izango da” dioen momentutik aurrera gizarteak inposatzen duen “emakume” edo “gizon” ereduak baldintzatuta haziko da. Gero, familiak, lagun taldeak edota komunikabideek argi utziko diote zer den bere generorako aproposa, eta “performance”a zuzen antzezten ez badu, presioak, epaiak eta irainak jasoko ditu. Esparru lesbofeministetan drag kingteknika erabiltzen da generoarekin jolasteko, deseraikitzeko, ustez naturalak diren feminitatea zein maskulinitatea jantzi eta erantzi ditzakegun mozorroak –Butlerrek dioen bezala– performance hutsak direla frogatzeko: emakumeak gizon bihurtzen dira egun batez, bai fisikoa eraldatuz zein jarrera maskulinoak praktikatuz.

Zer esan nahi dut horrekin guztiarekin? Noizbait gay edo lesbiana baten luma epaitzen baduzu, jarraian pentsa ezazu zein den zuk daramazun mozorroa, ea erabiltzea erabaki duzun eta ea zoriontsu eta libre sentitzen zaren.

 

Empar Pineda “Ez gaude feminismo errebantxista eta ukatzailearen alde”

/in , , , , /by

empar pineda

Nola gogoratzen duzu Hernaniko haurtzaroa?

Erabat oroitzapen zoriontsuak ditut. Asko gogoratzen naiz aitona-amonen baserrian igarotzen nituen aldiez: aitona petrikiloa zen, eta baserriz baserri laguntzen nion gaixoak sendatzera. Aitonarengandik ikasi nuen zein ederra den sendatzea. Kalearen oroitzapen zoragarriak ere baditut: jolasean nola aritzen ginen. Nire jolasik gogokoenak ez ziren bereziki femeninoak, alderantziz. Amak harategia zuen Hernanin, eta bezeroek hala esaten omen zioten: “Hor dabil Amparito, orain ere ipurdia burua baino gorago!”. Beti ari bainintzen txapetan, lapetan (kromoekin)…

Zure aktibitate politikoa Francoren diktaduraren azken urteetan hasi zen Mugimendu Komunistaren baitan. Baina laster bihurtu zinen ekintzaile feminista. “Militantzia antifrankistan urte asko eman ondoren, feminismoaren aldera lerratu nintzen 1975ean” diozu. Nola joan zinen osatzen politikoki, ideologikoki eta identitarioki?

Bitxia da. Batetik, lesbiana nintzen, baina ez nintzen berandura arte ohartu. Tira, ohartu bai, baina ez nion izenik jartzen. 1964an jarri nion izena, 20 urterekin. Fakultateko lagun batek esan zidan: “Amparo, utzi lagun intimoen txorakeria horiek, faborez, zu goitik beherako lesbiana zara”. Ordura arte ere ez nuen gaizki bizi nire lesbiana izaera, baina ez nuen esaten. Bizitza bikoitza nuen: batetik, Madrilen ezagutu nituen lesbianekin ibiltzen nintzen, haien etxeetan geratzen nintzen… Eta bestetik, giro hartatik kanpoko bizitza zegoen. Niretzat, feminismoa deskubritzea, nire borrokalari, justiziagile eta askatzaile sena, emakume izatea eta lesbiana izatea uztartzeko eta bideratzeko modua aurkitzea izan zen. Lehen aldiz, emakume gisa afirmatu nintzen, ordura arte ez bezala.

Ordura arte nola bizi zenuen zure emakume izaera?

Umetan ez nintzen gutxietsia sentitzen, saltsa guztietako perrexila nintzen. Ez nintzen gutxietsia sentitu ez Hernanin, ez eskolan, ez unibertsitatean…, ezta unibertsitateko elkarte klandestinoetako parte izan nintzenean ere. Mugimendu Komunista baino lehen, Federazio Komunista izeneko elkartea sortu genuen. Erakunde hura Mugimendu Komunistarekin elkartu zen, eta zuzendaritzan sartu nintzen. Han ere, kideak berdinetik berdinera sentitzen nituen, ez nintzen diskriminazioaz jabetzen, eta pentsa, Mugimendu Komunistako kideok ez genuen kontuan hartzen, ezta teorian ere, marxismoaren fundatzaileek emakumeon askapenerako borrokan ordura arte esandako apurra. Ezta apur hura ere. Horregatik, 1975. urtean dena hankaz gora jarri zitzaigun, izugarrizko iraultza ideologikoa izan zen, txiribuelta ideologiko ikaragarria. Dena aldatu zen. Orduko kide batek, oraindik ere oso lagun dudan kazetari galiziar batek beti esaten duen bezala, “ezer ez zen berriro lehengoa izan”. Inoiz ez. Feminismoa gure bizitzan sartu zenetik ezer ez da sekula lehengoa izan. Hain identifikatuta sentitzen naiz emakumeon askapenerako borrokarekin, ezinezkoa bailitzaidake nire bizitza kontatzea, edo aurrera begira nire bizitza pentsatzea kontzientzia hori kontuan hartu gabe. Mundua angelu honetatik ikusi duenak badaki dena aldatzen dela, eta behin betaurreko hauek jantzita ezinezkoa zait ezikusiarena egitea, nire identitatearen parte da begirada feminista, sakon-sakonean.

35 urte igaro dira emakumeen eskubideen eta askatasunaren alde borrokan hasi zinenetik. Nola ikusten duzu mugimendu feminista gaur egun? Oparoa izan da belaunaldien arteko transmisioa?

Guk 70eko hamarkadaren amaieran aurkitu genuen egoera eta gaur egungoa ezin dira konparatu. 40 urtetako frankismotik gentozen, eta frankismoaren arrastoak zeuden leku guzti-guztietan: hezkuntzan, kulturan, baloreetan, familian… Garai hartako emakume eredua frankismoko sekzio femeninokoena zen, pentsa. Ikaragarri borrokatu behar izan genuen erabat oinarrizkoak diren kontuak lortzeko; esaterako, emakumeok ere izaki sexualak garela aldarrikatuz. Guri ere sexua gustatzen zaigula, eta ez goxotasuna eta mimoak bakarrik, sexua ere baietz. Gizonezkoei esaten genien beren sexualitatea ez zela uholde kontrolagaitz bat, mendian jaio eta bere bidean dena eramaten zuena. Esaten genien haiek ere bazutela kontrolatzeko gaitasuna, eta neska bat minigona jantzita joateak ez zuela justifikatzen uholde ustez kontrolagaitz hura. “Ipuinik ez”, esaten genien. Beraz, garai hartan aurkitu genuen egoeraren aurrean hainbat borroka genituen, hainbat fronte irekita, bizitzako alor guzti-guztietan. Pixkanaka, gauza batzuk lortzen hasi ginen, gutxi, baina batzuk bai. Batzuk %60an, beste batzuk %40an… Pixkanaka aurrerantz gindoazen. Nik uste dut %100ean lortu dugun gauza bakarra gay eta lesbianen ezkontza eskubidea izan dela. Bizitza publikora 30 urte beranduago jaio diren emakumeak lorpen asko erdietsita daudela jaio dira eta, beraz, ezberdina da errealitateari aurre egiteko modua.

Gaur egun zailagoa da diskriminazioa ikustea?

Oraingo neska gazteek ikusten dute ez dagoela debekatzen zaien lanposturik (nahiz eta kristalezko sabaia oso baxu dagoen, baina hori ez da asko hurbildu arte ikusten), ez dagoela debekatzen zaien ikasketarik, antisorgailuak ez daudela debekatuta, abortuaren gaineko debekua ez dela erabatekoa, eta batez ere, emakumeok sozialki kontuan hartuak garela ikusten dute, ez bigarren sexu gisa, bigarren mailako hiritar gisa, pertsona oso gisa baizik. Emakumearen Institutua ere sortu da, eta administrazioak kontuan hartzen ditu emakumeen aldarrikapenetako batzuk. Hori oso garrantzitsua izan da: gure garaian feministok ginen emakumeentzako eskubideak eskatzen eta aldarrikatzen genituen bakarrak. Egoera aldaketa horrek aldatu egin du feminismora hurbiltzeko modua. Esango nuke, mugimendu feministak, gaur egun, ez duela 70eko hamarkadaren amaieran zuen pisurik, batzuetan mugimenduaz hitz egiten ere ez naiz ausartzen. Badaude erakunde feministak, haietako asko gai oso zehatzak lantzen, eta aldian behin leherketak gertatzen dira: iaz Granadako jardunaldi feministetan, adibidez. Bat-batean, hutsetik bezala, 4.000 emakume feminista elkartu ginen Granadan, adin guztietakoak, eta hori energia da zainetan, baina indar hori mantendu egin behar da urte sasoi eta txoko geografiko guztietan, eta sarea gehiago indartu behar da. Hasieran, oso kanpaina zehatzak eta indartsuak egiten genituen: dibortzio eskubidearen aldekoak, abortu eskubidearen aldekoak… Oraingo erronkak zailagoak dira, ez baitira hain agerikoak, eta jendeari ondo azaldu behar zaizkio.

Zer da emakume gazteok zaharragoengandik ikasi behar genukeena? Eta alderantziz?

Oso galdera interesgarria. Nik beti esaten dut: edo transmisio hori egitea lortuko dugu, edo gurea belaunaldien arteko abentura soila izango da. Eta madarikatua feminismoa belaunaldi baten abentura bilakatuko duena!, batez ere, oraindik ere egiteko gauza asko gelditzen direlako. Elkarrengandik ikasi behar dugu. Gure belaunaldikook umiltasun handia izan behar dugula uste dut: burutik kendu behar dugu guk urte asko daramatzagula, esperientzia handia dugula eta gazteek, iritsi berriak direnez, guri entzun behar digutela. Hori akats barkaezina litzateke. Askoz ere umilagoak izan behar dugu, eta prest egon behar dugu gure ideiak berrikusteko. Batzuetan, orduko kideekin elkartzen naiz eta esaten diet “zer ordu da?” eta esaten didate “seiak pasatxo” eta esaten diet “aizu, duela 30 urte gelditu zitzaizun ordularia!”. Ez bagara izan diren aldaketak ikusteko gai, alferrik gabiltza. Borondate handia izan behar dugu lekukoa pasatzeko. Jakin egin behar da lekukoa garaiz pasatzen, eta ardurak besteren esku uzten, bestela oso feminista jakintsuak izango gara, baina gurekin batera lurperatuko dugu feminismoa.

Eta emakume gazteei dagokienez?

Gazteei zaharragoenganako tolerantzia eskatuko nieke. Badakit batzuetan amona-burruntzi bilakatu gaitezkeela batallitak kontatuz etengabe, baina, zer egingo diogu, zahartzen ari gara eta bakoitzari berak bizi izandakoa kontatzea gustatzen zaio… Baina tira, pazientzia pixka batekin… [barrez] Uste dut gazteentzat interesgarria dela gure belaunaldiak emakumeen askapenerako egin zuenetik ikastea. Ez gauza bera errepikatu dezaten, nondik datozen jakiteko baizik, eta batez ere, ez ahazteko ez zaigula inoiz ezer debalde eman. Lortu dugun guztia gure borrokarekin lortu dugu, ezer ez da zerutik erori.

Gaur egun, badirudi, genero ikuspegia barneratu dela hainbat alorretan. Baina kontzientzia feministarik, kontzientzia askatzailerik badago? Ala “moda morea”k gehiago du azalekotik?

Mugimenduaren parte garenok oso barneratua daukagu kontzientzia askatzailea, ez gara despistatzen, baina egia da zaila dela zabaltzea. Ez dago lehengo indarrik. Eta indar hori beharrezkoa da aldarrikapen batzuek jarraipena izan dezaten, berriak sortu daitezen, kontzientzia feminista zabaldu dadin, feminismoa berritu dadin, gobernuak saldu bai, baina hutsean uzten dituen asmoen aurrean altxa gaitezen… Ezin dugu ahaztu zenbait gauza ondo egin dituztela gobernutik, baina asmorik gehienak erdibidean edo asmo hutsean geratu dira aurrekonturik ez dutelako, edo autonomia erkidego batzuek ez dutelako gobernu zentralak dioenari buruz ezertxo ere jakin nahi, edo oposizioaren aurrean beldurtu egiten direlako… Horregatik, feministok hor egon behar dugu, faktore askoren aurrean atzera egiten baitu gobernu zentralak berak ere. Hor ez bagaude atzerapausoak izango dira berriz.

“Beste ahots feminista batzuk” korronteko kide zara. Feminismo hegemonikoaz gain feminismo periferikoak ere badirela ulertu behar dugu?

Feminismo bat baino gehiago daude. “Beste ahots feminista batzuk” iritzi-korrontea da, 2006an sortu zena feminismo ofizialari erantzun gisa. Gure iritzia eman genuen PSOEko Gobernua lantzen ari zen indarkeria matxistaren legearen erreformei buruz, dibortzioei buruz, dependentzia-legeari buruz… Ikaratu egiten gintuen indarkeria matxistaren inguruan Gobernua hartzen ari zen jarrerak: pentsamendu erabat zigortzailea ari zen nagusitzen, gizonen gaitz guztien irtenbide bakarra kartzela balitz bezala. Berriro ere esentzialismora itzultzeko arriskua ikusten genuen. Bazirudien gizona izate hutsagatik, esentziaz gaiztoa izan behar zela: erasotzailea, hiltzailea emakumeekiko harremanetan… Eta emakumeak, aldiz, denak onak, atseginak eta kaltegabeak. Ezin genuen halako joerarik onartu: hasteko, inor ez da den bezalakoa naturaz, esentziaz. Egin egiten gara. Ez dezagun Simon de Beauvoir zaharra ahaztu. Eta ezin dugu ahaztu mugimendu feministak, hastapenetan, izugarrizko borroka egin zuela espetxe politikaren aurka. Eta orain badirudi kartzelaz betetako Estatu bat nahi dugula, bertan gizon gaizto guztiak sartu ditzaten. Faborez! Hori ez da gure eredua. Asko haserretu gintuzten feminismo ofizialeko jarrera horiek eta horregatik erabaki genuen feminismoaren pentsamendu kritikoaren sarea osatzea. Gu ez gaude feminismo ukatzaile eta errebantxistaren alde. Feminismo ofizial horrek betiereko biktima bilakatzen gaitu.

Defendatzen duzuen feminismoak biktimizazioaren aurka egiten du lan?

Jakina. Feminismo ofizialean badirudi emakumeok ez garela gure burua zaintzeko gai, badirudi etengabe babestu behar gaituztela. Feminismoarekin hasi ginenean, egin genuen lehen gauzetariko bat frankismoko lege faltsuki protekzionisten aurka errebelatzea izan zen. Argi utzi genuen emakumeok ez dugula gain-babes hori behar, ez digula onik egiten, ez digula hazten eta autonomo izaten uzten, ez digula boterea hartzen uzten. Tresnak behar ditugu autonomoak izateko, gure burua askatzeko adina botere hartu behar dugu gure eskuetan. Ez dugu beti “aita estatua”rengana babes eske joan nahi. Ez da “aita estatua” izan behar gizonen erasoetatik babestuko gaituena. Heziketa eta prebentzioa dira bideak, baina badirudi bide ukatzailea eta errebantxista hautatu duela Gobernuak. Ez zaie tratu txarrak jasan dituzten emakumeei entzuten. Biktima gajo horiek esateko dutenak batere garrantzirik ez balu bezala. Berdin da tratu txarrak jasan dituen emakumeak babes agindurik ez duela nahi esatea, “aita estatuak” baietz erabakitzen du eta kito. Adin nagusikoak gara! Ezin gaituzte haur txikiak bagina bezala tratatu. Betiereko biktima bilakatzen gaituzte. Eta horrela ez goaz inora. Emakume biktimaren paperak izua ematen digu, beti babesa behar duten emakumeak, noiz salbatuko dituzten zain… Ez dago patriarkatuarentzat elikagai hoberik.

Zer da feminismoak gizonezkoei eskaintzen diena?

Ez nintzateke feminismoaz orokorrean hitz egitera ausartuko, esan dizudan bezala, batzuek kartzela eskaintzen baitiete. Baina mugimendu feministak, nik ulertzen dudan bezala, eta hau izan da beti mugimenduaren nukleoa, zoragarria iruditzen zaidan zerbait eskaintzen die: beraien maskulinotasuna beste era batean eraikitzeko eta bizitzeko aukera, emakumeekiko harremanak berrasmatzeko aukera, boterea beste era batean bizitzeko aukera. Horrek esan nahi duen guztiarekin. Maskulinotasun prototipikoaren oskola kentzeak eman diezaiekeen zoriontasun eta asebetetze guztia eskaintzen die feminismoak: sentimenduak agertu ahal izatea, haurren eta nagusien zaintzaz gozatu ahal izatea, jolasteko, gozatzeko, hunkitzeko eta dantzatzeko eskubidea berreskuratzea, beti serio eta ziur agertu beharra albo batera uztea… Maskulinotasun era berriak probatzea, deseraikitzea eta eraikitzen hastea. Maskulinotasunarentzat eremu debekatuak izan direnetara sartzeko aukera. Han-hemenka zabaltzen ari diren gizon-taldeetan lan handia egiten ari dira zentzu honetan. Eta feminismotik gizonentzako mezua berrikusi behar dugu, eta haiei eskaintzeko daukagun guztia azaldu, proposamen konkretuak eginez.