LGTB jendeak bere historia ezagutu behar du

LGTB komunitatekook ezagutzen al dugu gure historia? Hemen dugu adibide argi bat: Sam Smith […]. Bere azken hanka sartzea hauxe izan da: Oscar saria irabazi ondorengo mintzaldian adieraztea bera dela Oscarra irabazi duen lehen gizon gay agerikoa. […] Baina gauzak okerrera egin zuen. Esan ziotenean Howard Ashamek ere (gizonezko gay-a) Oscarra irabazi zuela, Smithek hau erantzun zuen: «Ezagutu egin beharko nuke; elkartzekotan geratu beharko dugu». Ashman hiesaren ondorioz hil zen, 1991n.

Dustin Lance Black gidoilari estatubatuarrari ere —bai, Oskarra irabazi zuen beste gizonezko gay bat— ez zitzaion Smithen mezua gustatu […]. Blackek gauza garrantzitsu bat nabarmendu zuen: «Gure LGTBQ historia ezagutzea garrantzitsua da. Bidea ireki ziguten gizon eta emakume askoren bizkar gainean gabiltza oinez». Funtsezko gogoeta da: LGTB komunitatekoek zorigaitz eta neke asko jasan zuten guk orain ditugun eskubideak eta askatasunak izan ditzagun. Adibidez, Ashman moduko pertsona batentzat abesti-idazle arrakastatsua eta ageriko gay-a izatea nabarmen zailagoa izan zen garai hartan egun baino, are gehiago hiesaren sasoirik mingarrienean. Haren moduko pertsonek erraztu zizkiguten gauzak gero etorriko ginenoi, Smith barne […].

Harrotasun eguneko gertaerak enpresen festa bihurtu dira, eta politika baztertu egin dute. […]. Iraganeko heroiak gogoratu beharra dauzkagu, bi arrazoirengatik: lehenik, egin dezakegun gutxienekoa delako gure eskubide eta askatasunen alde borrokatu zirenak gogoratzea, eta historiaren bidez goratzea bere garaian jazarriak eta baztertuak izan zirenak; bigarrenik, horrek bultzatzen gaituelako edozein zapalkuntza edo aurreiritzi garaitzeko ohiturarekin jarraitzera, kaltetua dena delakoa izanik ere.[…]

«Homosexualitatea zurien kontua dela diote»

Afrikako hogei herrialdetan egindako zazpi hilabeteko bidaian, orientazio sexualagatik zigortu dituzten pertsonak ezagutu ditu Serenak; liburu batean kontatu ditu haien istorioak.

Marc Serena

Marc Serenak (Manresa, Herrialde Katalanak, 1983) ez du ulertzen nola zigortu daitekeen maitasuna: «Nola kondenatu daiteke norbait maitasunaren moduko gauza polit batengatik?». 2011. eta 2012. urteetan Afrikako hogei herrialdetan egon zen, eta han bildutako istorioekin ¡Esto no es africano! (Hau ez da afrikarra) liburua idatzi zuen. Bilbon izan da egunotan, Zinebi zinema festibalaren harira. Liburua aurkeztu du, eta baita liburuaren kapitulu batean oinarrituta dagoen dokumentala ere: Tchindas.

¡Esto no es africano! da liburuaren izenburua. Badauka bere esanahia, ezta?

Afrikako kontinentean gehien errepikatzen diren ideietako bati egiten dio erreferentzia, tamalez: izateko eta maitatzeko modu batzuk ez dira afrikartzat jotzen. Esaterako, esaten dute homosexualitatea ez dela Afrikako kontua, ez eta izaera modu batzuk ere. Zurien gauza direla uste dute, eta ez dituzte onartzen. Gezur hori behin eta berriz erabiliz, gay, lesbiana, bisexual, transexual eta intersexualei jazartzen zaizkie, eta zapaldu egiten dituzte.

Nork ezartzen ditu ideia horiek ?

Homofobia hori atzerriko interesek sustatzen dute. Homofobia, berez, ez da Afrikako arazoa. Amerikako Estatu Batuetako muturreko eskuindarrak euren elizak hedatzen dabiltza Afrikako kontinente osoan. Diru mordoa xahutzen dute euren ideiak inposatzeko. Bestalde, oraindik zenbait herrialdetan jatorri kolonialeko legeak daude indarrean, eta homosexualitatea kartzelarekin edo heriotzarekin zigortzen dute.

Zenbait herrialdetan uste dute homosexualitatea deabruak hartuta daudenen kontua dela.

Jende askok uste du homosexualitatea gaixotasun bat dela, deabrukeria. Mauritania eta Senegalen jendea aztiengana joaten da, sendatzeko asmoz. Halere, islamak eta katolizismo atzerakoiak ordezkatu dituzte Afrikako erlijio tradizionalak. Eta horien jarrera are bortitzagoa da. Errepresio handia dago: eskoletan, elizetan, epaileen artean, komunikabideetan… homofobiaren aurkako biolentzia justifikatu egiten da. Afrikak 54 herrialde ditu, eta horietatik 36tan homosexualitatea txarto ikusita dago, eta zigortu egiten da. Eta beste herrialde batzuetan, legerik egon ez arren, sekulako homofobia dago. Eta fobia hori elikatzeko, gezur mordoa esaten da.

Afrikako leku batzuetan, albinoei ere jazartzen zaizkie.

Albino gay bat ezagutu nuen, eta, hark zioenez, gay izatea txarragoa da albino izatea baino. Albinoa izateagatik Poliziak defenditu egingo zuela zioen, baina, aldiz, homosexuala izateagatik Poliziak atxilotu egingo zuela. Albinoa zarela begien bistakoa da; homosexuala zarela, aldiz, ez. Zure sexualitatea ezkutatuz gero, oharkabean pasa zaitezke.

Halere, hirietatik herrixketara aldea egongo da, ezta?

Bai, baita eremuen arabera ere. Tanzanian, adibidez, talde etniko batzuk daude non emakumeak elkarrekin ezkontzen diren. Are gehiago, emakume bat emakume batekin baino gehiagorekin ezkon daiteke, eta hiltzerakoan batera ehorzten dituzte. Modu tradizionalean egiten dute, betidanik.

Liburua idatzi ostean, Tchindas dokumentala egin duzu, Pablo Garcia Perez de Lararekin batera.

Dokumentala Cabo Verde herrialdeko San Vicente izeneko uharte txiki batean dago filmatua. Tchinda Andrade transexualaren istorioa kontatzen du. Herrialde horretan oso ezaguna eta maitatua da. Ez hori bakarrik, hango gay eta transexualei modu adiskidetsu eta maitakor batean Tchindasdeitzen zaie, haren omenez. Cabo Verdeko egoerak ez du zerikusirik Afrikako beste herrialde guztiekin. Oasi txiki bat da, homosexualitatearen aurrean tolerantzia handia dago.

Lesbianismoa armairutik ateratzen lagundu duen zinegilea

Rose Troche zine zuzendari estatubatuarra omendu du aurten Zinegoak jaialdiak. “Lesbianak ikusle oso zailak dira. Haiei buruzko hain iruditeri murritza dugu, bakarrari heltzeko joera daukagula”, esan izan du Trochek. Berak, lesbianismoari zineman ematen zitzaion kutsu dramatikoa gainetik kendu eta Go fish(1994) egin zuen, kultuzko film bihurtua.

Rose Troche

The L World Kaliforniako lagun lesbiana batzuen bizitzari buruzko telesail arrakastatsua ere berak sortua da. Emakume lesbiana edozein emakumek izan ditzakeen eguneroko arazo eta istorioetan irudikatuz haize freskoa ekarri du Trochek ikus-entzunezkoan.

“Identifikatuta senti daitezkeen erreferenteak eman dizkie lesbiana askori”, adierazi du Pau Guillén Zinegoak Bilboko Gaylesbotrans 13. Nazioarteko Zinema eta Arte Eszenikoen Jaialdiko zuzendariak.

Trochek berak Bilbora egindako bisitan azaldu duenez, Go fish filma lagungarria izan zen emakume ugarik euren sexu-joera publiko egiteko. “Neska batek kontatu zidan ama pelikula ikustera eraman zuela, eta ateratzerakoan, lesbiana zela aitortu ziola”.

“Garrantzitsua da konbentzioetatik ihes egiten duten istorioei balioa ematea”

Pelikulez gain, erakusketak eta eztabaidak ere antolatu ditu aurtengo edizioak, gizartera irekitzeko eta ahalik eta jende gehienarengana iristeko asmoz.

“Gaur egun familia tradizionalarekiko ezberdinak diren bestelako familiak elkar bizi direla erakustea eta gure gizartea sentsibilizatzea” da helburua, Guillénen arabera. “Garrantzitsua da aniztasunaz mintzo diren eta arau eta konbentzioetatik ihes egiten duten istorioei balioa ematea, zinema hau kariñoz tratatzea eta ezagutzera ematea. Batzuk eta besteak ez garela hain ezberdinak erakutsi nahi du Zinegoak jaialdiak. Azken finean, arrotza zaiguna ezagutzea da hari beldurra galtzeko lehenengo urratsa”.

Te prometo anarquía garaile

Te prometo anarquía mexikar-alemaniarrak irabazi du fikziozko film luzerik onenaren saria. Pelikularen zuzendariak berriz, Julio Hernández Cordón-ek, zuzendari onenaren saria lortu du.

Istorio “lotsagabea eta ausarta” dela nabarmendu dute epaimahaikideek: Miguel eta Johnny lagunak eta maitaleak dira txikitatik, eta dirua irabazteko odola klandestinoki saltzea erabakiko dute.

Irrawady Mon Amour dokumental italiarra eta Tuva Jagell suediarraren eta Claudia Cantero txiletarraren antzezpenak ere saritu ditu jaialdiak, besteak beste. Guztira, 500 bat pelikula aurkeztu dira aurtengo edizioan.

«Aniztasuna kulturaren bidez lantzea da gure apustua»

Astelehenean hasiko da gaylesbotrans zinema eta arte eszenikoen Zinegoak jaialdia, Bilbon. Alor artistikoa eta alor soziala uztartzea da erronka, Pau Guillen zuzendariaren hitzetan.

PAU GUILLEN. ZINEGOAK JAIALDIKO ZUZENDARIA

PAU GUILLEN. ZINEGOAK JAIALDIKO ZUZENDARIA

Astelehenean hasiko da Zinegoak Bilboko gaylesbotrans nazioarteko zinema eta arte eszenikoen jaialdia, baina hasita balego bezala da. Otsailaren 22tik 29ra egingo da berez jaialdia, eta ehun film baino gehiago proiektatuko dituzte guztira, baina aurten hitzaldi, argazki erakusketa eta proiekzio sorta bat ere prestatu dute jaialdi aurreko egunetarako. Jaialdiaren alde zinematografikoa eta alde soziala inoiz baino estuago uztartzea da asmoa, Pau Guillen jaialdiko zuzendariak azaldu duenez (Alacant, Herrialde Katalanak, 1976).

Handitu egin nahi zenuten jaialdia, eta lortu duzue.

Zinemari dagokionez, oso ongi dago jaialdia; sentsibilizazioaren, ikusgarritasunaren eta naturalizazioaren alorrean nahi genuen handiagoa. Gure berri dutenek badakite pelikula onak jartzen ditugula. Horrek funtzionatzen duela bagenekien, antolatzaileok Hegoak elkarteko kide izateaz gainera zinemaren profesionalak ere bagarelako, eta mimo handiz aritzen garelako. Azken urteetan aurrekontua handitu ahal izan dugu, eta proposamen zinematografikoaz harago jotzeko aukera eman digu horrek. Jaialdiak sentsibilizazio egitasmo modura ere funtziona zezan nahi izan dugu, horiek baitira jaialdiaren bi zutabe nagusiak: zinema eta sentsibilizazioa.

Alde sozialaren eta alde artistikoaren arteko oreka bilatzea izango da beti gisa honetako jaialdien erronka, ezta?

Guk geuk oso barneratuak ditugu bi alor horiek. Oso argi dugu LGTBren sentsibilizazioan aritzen den elkarte batean ez lukeela zentzurik izango huts-hutsean zineman ardaztutako jaialdi batek. Asko zaintzen dugu oreka horregatik. Eta horregatik ditugu programan Veneziako Mostran pelikularik onenaren Urrezko Lehoia jaso zuen Desde allá filma eta aniztasun funtzionala duen jendearen sexualitatea lantzen duen Yes, We Fuck dokumentala.

Urtero saiatzen zarete nazioarteko jaialdietan ibilbidea egina duten eta sarituak izan diren lanak biltzen.

Gure marka hori dela esango nuke. Beti izaten dugu hain ezagun izan gabe ere nazioarteko sariren bat jaso duten lanak. Aurten Oscarretarako hautatu duten Sangailés Vasara lituaniarra dugu, adibidez, eta baita Berlinaleko sekzio ofizialean izan den Bizarreere. Beti saiatzen gara LGTBko zirkuituez harago jaialdien zirkuitu orokorretako filmak ere harrapatzen. Zinemazaleek izugarri gozatzen dute gure jaialdiarekin. Tira, zinemazaleek, eta baita publiko orokorrak ere, gure asmoa beti baita jaialdia zabal egitea. Ehun zinema ekitaldi baino gehiago ditugu, eta beti topatuko duzu intereseko zerbait, zinema edo aniztasuna edonola ulertzen duzula ere. Badaude pelikulak zinemazaleentzat, aniztasunaren alorreko militanteentzat, eta publiko orokorrarentzat ere bai. Programa begiratu behar da, eta hautatu. Horregatik banatzen ditugu doan 3.000 liburuxka baino gehiago hirian.

Zein da, orduan, LGTB zinema jaialdi on bat egiteko giltza?

Jendea entzun behar da, eta ulertu behar da mezu bera eman arren komunikazio bide ezberdinak erabili behar direla jende ezberdinarengana iristeko. Ergela litzateke umeentzako tailerrak antolatu eta bertan queer teoriak azaltzen hastea. Ulertu behar da badagoela jendea gaian murgilduago dagoena, eta jendea kanporago dagoena, eta asmatu behar da bakoitzari nola helarazi bere intereseko izan daitekeena.

Iaz galizierazko A esmorga filma programatu zenuten: aretoan, LGTB kolektiboko jendea eta galiziarrak.

Ikaragarri maite ditut uztarketa horiek. Bistakoa dena da zu gay bazara, edo lesbiana, edo trans, edo bisexuala, edo intersexuala…

…edo galiziarra…

edo galiziarra bazara, ba, gaiarekin identifikatuta sentitzen zarenetan errazago jotzen duzula zinemara. Eta horietariko bat ere ez bazara, pelikula on batez gozatzera joango zara aretora. Saio guztietan saiatzen gara sentsibilitate artistikoa eta sentsibilitate soziala uztartzen.

Rose Troche zinemagileak jasoko du aurtengo ohorezko saria. Zergatik hautatu duzue bera?

Zinema zuzendari emakumezko oso gutxi daude, eta Troche zuzendari, gidoigile eta ekoizle da. 1990eko hamarkadan lortu zuen sona, Go Fish filmarekin, ordura arte inori ez zitzaiolako bururatu ere egin emakumezko lesbianen bizitzaz modu erlaxatuan aritu zitekeenik ere. Eta hori egin zuen berak: melodramarik gabe, lesbiana batzuen bizitza kontatu zuen, eta hori ikustea liluragarria izan zen lesbiana askorentzat. Gero, global bilakatu zen The L Word telesaila sortu zuen, eta aritzen da ekoizle lanetan ere. Zaila da zineman hainbeste alor landu dituen eta lesbiana dela argi adierazten duen emakume militanterik topatzea. Ideia ona iruditu zitzaigun horregatik saria hari ematea; bere lanagatik, eta baita ikur gisa ere.

Kolektiboa ikusarazi eta ahalduntzea zen erronka hasieran.

Orain 13 urte, kolektiboa ikusgarri egiteko espazioak sortu behar ziren. Guk hori kulturaren bidez egitea erabaki genuen, ordurako bai baitzeuden ekintza zuzenean eta kontu legaletan aritzen ziren elkarteak. Oinarrizkoak dira lan horiek, horiek gabe ez dagoelako ezer, baina guk apustu egin genuen kulturaren bidezko ikusgarritasun hori lantzearen alde. Ahaldundu beharra zegoen orduan: «Ei, hau gure jaialdia da». Oraindik ere gure jaialdia da, baina mundu guztiari eskaintzen diogun tresna bat ere bada. Jaialdiak irauten duen bitartean aniztasunaren gaia erdigune bihurtu nahi dugu hirian eta hedabideetan. Aniztasun sexuala ez baita gizarte aniztasuna besterik.

Jaialdiko egitarau osoa ikusteko, bisitatu webgune hau:

zinegoak.com

Sexu askatasunaren aldeko Afrikako borroka irudikatzen duten erakusketa

Amnesty International Euskadi erakundeak eta Zinegoak jaialdiak antolatutako ekimenaren xedea «herritarrak sexu, afektu eta familia aniztasunaren aurrean sentsibilizatzea» da

zinegoak--575x323

Afrikako bost lurraldetan sexualitatea askatasunez bizitzeko borrokan dabiltza. Hau erakutsiko duen argazki erakusketa bat izango da ikusgai gaurtik Bilboko kaleetan, hain zuzen ere. Amnesty International Euskadi erakundeak eta Zinegoak jaialdiak antolatu dute erakusketa. Hauek, Bilbao Historiko Elkartearen eta Alde Zaharra, Bilbo Zaharra, San Frantzisko eta Zabalako Merkatarien Elkartearen laguntza ere izan dute.

Erakusketaren inaugurazioarekin hasiko dira Zinegoak Bilboko Gaylesbotrans Nazioarteko Zinemaldiak antolatutako ekintzak. Jarduera horien asmoa da «herritarrak sexu, afektu eta familia aniztasunaren aurrean sentsibilizatzea», bere arduradunek adierazi dutenez.

Erakusketaren izenburua ‘Maitatzea ez da delitua’ da. Formatu handiko 27 irudiz osatuta dago, eta Alde Zaharreko eta San Frantziskoko 27 taberna, jatetxe eta saltokitan egongo dira ikusgai. «Lortu nahi dugun helburua da jendeak bere egunerokotasunean argazkiekin topo egin dezala eta argazkiok hausnarketarako deia izan daitezela; guztiok sexualitatea askatasun osoz bizitzeko dugun eskubidearen inguruko hausnarketa», azaldu du Aimar Rubio Amnesty International erakundeko aniztasun taldeko kideak.

Argazkiak Kenia, Hegoafrika, Kamerun, Zanbia eta Ugandan hartuak dira. Hauen bidez, aurpegia jarri nahi diete euren bizitza arriskuan jarriz, libre maitatzeko eskubidea defendatzeko borrokan dihardutenei. Gainera, omenaldi berezia da, «maitatzea ez dela delitua defendatzeagatik bizitza galdu duten Noxolo Nogwaza eta Jean-Claude Roger Mbedéri».

«Erakusketaren bitartez, errealitate gordinak ekarri nahi ditugu gogora, modu positiboan. Esaterako, homosexualitateak munduko 80 herrialdetan ilegala izaten jarraitzen duela, edo lau eta hamar urte arteko kartzela zigorra ekar dezakeela. Afganistan, Pakistan, Saudi Arabia edo Iranen, besteak beste, heriotza zigorra jasotzeko arriskua dute homosexualek», azaldu du.

‘Friendly’-ak ere badu ajerik

LGTB turismoa geroz eta garrantzi gehiago hartzen ari da, hein batean merkatu berriak lortzeko martxan jarritako espezializazioaren ildotik. Nolanahi ere, lesbiana, gay, transexual eta bisexualei eginiko eskaintzak zenbait arazo utzi ditu agerian: eskubideen merkantilizazioa, esaterako.

Hiru gizon gazte. Erdikoa aldakatik lotua ortzadarraren koloreak dituen zapi luze batekin; beste biak, zapiaren muturretatik tiraka. Bizkaiko Zubiaren goiko partean ateratako irudia Bilboko Udalak eta Bizkaiko Foru Aldundiak argitaratutako gida baten azala da, Fitur LGTB azokan aurkeztua. «Bilbo Kantauri itsasertzeko hiri LGTB friendly-ena da», Hala aurkeztu zuen bere burua hiriak; LGTB kolektiboarekiko adiskidetsuena bezala. Kritika sutsuak jaso ondoren, atzera egin zuen udalak. Gida kendu zuen, eta turismogay friendly-a ren gaineko hausnarketa egiteari bide eman zion.

Bilbo-Bizkaia turismo bulegoak LGTB turismoa erakarri nahi izan zuen, merkatuaren sektore horri lotutako ezaugarri ekonomikoengatik. Ordea, kanpaina aurkeztu eta gutxira kritikak ugaritu ziren. Bilbotik kanpoko LGTB kolektiboko pertsonak erakartzen saiatu baina bertokoak «gustuko ez izatea» leporatu zioten udalari. Are gehiago, kanpainak kolektiboaren «irudi okerra» ematen zuela leporatu zioten: batetik, gizonezko estereotipatuak baliatu zituen; ez ziren emakumezkoak eta transexualak ageri…

Bilbo-Bizkaia turismo bulegoaren kanpainak hautsak harrotu zituen duela hilabete inguru. Baina, ez da haren burua gay friendly gisa aurkeztu duen Euskal Herriko lehen hiria. Aurretik ere beste hiri batzuek gidak kaleratu dituzte lesbiana, gay, transexual eta bisexualak erakartzeko: Gasteizek, Donostiak… Zer dago, ordea, ikur hori baliatzeko asmoaren atzean?

Eskubideak eta ekonomia

Zuriñe Estibariz Gasteizko 7menos20 elkarteko kideak eztabaidaren oinarria zehaztu nahi izan du, hasieratik. «LGTB turismoa erakartzera bideratutako ekinbideek ez dute zerikusirik LGTB kolektiboaren eskubideekin». Eskubideak baino gehiago, zenbait enpresa pribaturen interes ekonomikoak lehenesteko ekinbideak direla gaineratu du. «Gasteizko gidako tabernak goi klasekoentzako lekuak ziren», zehaztu du. «Gay bat Gasteizera etorri eta halako taberna batera joanez gero, ez luke beste tabernetan aurki dezakeen beste ezer aurkituko».

Ramon San Sebastian Gehitu Euskal Herriko lesbiana, gay, transexual eta bisexualen elkarteko kideak halako ekinbideen asmo merkantilista berretsi du. Dena den, gaineratu du onartu behar dela gizarte kapitalista batean bizi garela, eta, horrenbestez, ez die arazorik ikusten hori baliatzen duten enpresei. «Zerbait eskaintzen badute, dirua irabazteko xedea dutelako eskaintzen dute; horretarako LGTB kolektiboarekiko jarrera gertua adierazten dutela? Niregatik ez dago arazorik». Herritarrek erabakiko dute produktu hori baliatuko duten edo ez, eta merkatuak bere lekuan kokatu du. Edonola ere, San Sebastianek merkatua eta eskubideen artean bereiztearen garrantzia nabarmendu du, eta bakoitza bere lekuan kokatzearen alde egin du. Alde horretatik, Araba, Bizkai eta Gipuzkoan pausoak ematen ari direla azaldu du, eta transexualei beren identitatea onartuz emango zaien nortasun agiri behin-behinekoa jarri du adibidetzat. «Bilbo eta Bizkaiko ekinbideari kritikak eskubideen merkantilizazioaren eskutik heldu zitzaizkion, hein handian».

Imanol Alvarez EHGAM Euskal Herriko Gay-Les Askapenerako Mugimenduko kideak Bilboko LGTB gidak piztutako eztabaidan sakondu du. «Adarjotze hutsa zen kanpaina hura», laburbildu du. Aipatu gidan, udala harro agertzen zen edonor joan zitekeelako kaletik eskutik helduta. Alvarezek egoera oso bestelakoa ekarri du gogora, eta salatu du 2010eko Bilboko Espazio Publikoaren Ordenantza baliatzen ari direla afektibotasun adierazpen ez-normatiboak debekatzeko. «Besteak beste,udaltzainek bi emakumeri kargu hartu zieten, metroan agurtzeko elkarri muxu eman ziotelako».

Horrez gain, administrazioaren jokabideaz gain, Alvarezek ez du uste kanpainak errealitatea islatzen zuenik. EHGAMeko kideak adierazi du azken urteetan inoiz baino eskaintza gutxiago dagoela. Halaber, gero eta eraso homofobo gehiagoren berri dute Euskal Herri osoan. «Bilbora datorren bati ezer gutxi eskain diezaioke hiriak; iruzur baten biktima sentituko da».

Ikuspuntu diskriminatzailea

Estibarizek uste du gay friendly ikurraren pean egiten den eskaintza sektore jakin batentzat dela: erdiko eta goi klaseko gay zuriei. Ramon San Sebastianek ideia hori berretsi du hein batean, eta erantsi du gutxitan islatzen dela LGTB kolektiboaren barruko dibertsitatea. «Ikasleak daude, hilean mila euro ere irabazten ez dutenak, langabezian daudenak, behar baino kilo gehiago dituztenak…». Edozein kasutan, hor ere kolektiboaren barruan hausnarketa egiteko deia egin du, «irudi naturalizatuagoa» emateko. Imanol Alvarezek ez du uste «asmo maltzurrik» dagoenik argazki aukeraketa askotan. Askotan irudi estereotipatuetara jotzea nahi gabe ere egiten dela azaldu du. Dena den, argi du barneratutako ideia horren atzean aurretik aipatutako merkantilizazioaren eragina dagoela.

Beste maila batean, Zuriñe Estibarizek nabarmendu du gay friendly-ren erabilera merkantilistak kolektiboaren mobilizazioa baldintzatzeko helburua duela. Hori argudiatzeko zenbait hiriburutako auzoen bilakaera oroitarazi du, adibide gisara: Londresko Soho, Madrilgo Chueca, San Frantziskoko Castro… Duela zenbait hamarkada desegituratuta zeuden, baina LGTB kolektiboko kideen eskutiko gora egin zutenean, kapitalismoak aukera bat ikusi zuen. «Orduan hasi zen gaur egungo negozio arrosa».

Kapitalismoaren asimilazioaren ostean auzo horiek errotik aldatu dira. «Dena da jaia, gimnasioak eta fribolitate handia». Hots, jatorrizko izaera desitxuratu zen, eta gay, lesbiana, transexual eta bisexualak joan egin dira bertatik. «Sistema borrokatu zutenek eskuratu zuten espazio hori, eta, gaur egun, sistema haien etxeetan sartu delako alde egin behar izan dute».

Bilboko Sare Lesbianistak iaz salaketa bat egin zuen gai horren inguruan. Ekainaren 28aren kariaz, Bilboko hainbat ostalari elkartek, Blue aldizkariak, Bilboko Udalak eta Bizkaiko Foru Aldundiak Bilbao Friendly Pride egitasmoa hasi zuten. Hainbat ekintza prestatu zituzten, baina eguneko manifestazioa kontuan hartu gabe. Ekainaren 28aren «despolitizazioa eta merkantilizazioa» salatu zuen Sare Lesbianistak horren harira. «Egun horien izaera aldarrikatzaile eta politikoa baztertzea friboloa eta mingarria da, borroka osoa lau eguneko ospakizunetara mugatuz».

Alde positiboak

Ramon San Sebastian Gehituko kideak, kritikak kritika, ontzat jo du hiriburuek LGTB friendly gidak argitaratu izana. «Ez da bakarrik eskaintza bat, gure hirietan dagoen erantzun bat bazik». Donostian eta Ipar Euskal Herrian ere halako ekinbideak badaudela oroitarazi du, baita horien gaineko iritzi baikorra eman ere. «Normalizazio irudi bat ematen du, kanpora begira». Baina argi utzi du elkarte eta eragileek lan egiten jarraitu behar dutela, gida horiek lagundu badezakete ere.

Imanol Alvarezek, aldiz, kostata ikusten dio alde onik egitasmo horri, baina aitortu du «zirrikitu» bat izan daitekeela. Batetik, uste du kolektiboari buruzko irudi positiboa emateko baliabidea izan daitekeela, «betiere ikuspuntu merkantilista eta partzial batetik». Bestetik, administrazio publikoekin hitz egin eta aurrera egiten jarraitzeko baliagarria izan daiteke. «Inor gutxik daki zenbat ordu eman ditugu ordezkari publikoekin bilduta; bide hau baliagarria izan daiteke, baina ikuspuntu oso ezberdinak ditugu».

Eskaintza, oso mugatua

Ez dira asko LGTB kolektiboarentzako eskaintza aztertu duten ikerketak. Ez behintzat ikuspuntu akademikotik. Ana Otero, Maria Elisa Alen eta Trinidad Dominguez Vigoko Unibertsitateko doktoreek (Galizia) gaia landu dute. Galiziako eskaintza aztertu dute bereziki; baina, merkatuaren datu orokorrak aztertuta, zenbait ondorio atera dituzte, eta hein batean, elkarteetako ordezkariek azaldutakoaren ildoan doaz.

LGTB kolektiboarentzako turismoa «bilakaera naturala» dela ondorioztatu dute. «LGTB turismoak jokabide bat zehaztu du turismoaren barruan, eta enpresek eta udal agintariek erakarri nahi duten sektore bihurtu da». Azken urtean turismo eskaintzaren espezializazioa gertatu dela gaineratu dute: bakarrik bizi diren pertsonentzako eskaintza, adineko pertsonentzat, familientzat, ikasleentzat… Hortaz, beste hamaika sektorerekin gertatu den bezala, LGTB kolektiboarentzako eskaintza heldu da.

Ordea, ohartarazi dute LGTB kolektiboa «merkatu zabala» dela. Hots, mota askotako eskaria dagoela horren barruan, eta ez dagoela zehaztuta sexu hautuagatik. Eskaintza eta eskaria aztertu dituzte, eta hiru sektoretan «merkatu aukera handia» dagoela nabarmendu dute: lesbianak, adineko gayak eta seme-alabak dituzten bikote homosexualak. Aldiz, egungo LGTB turismoa gizon gazte eta helduentzat da.

Hori ulertzeko zenbait gako eman dituzte Oterok, Alenek eta Dominguezek haien ikerketan. Lehena, agerikoena, gaitasun ekonomikoa da. Galiziako LGTB elkarteko kideei egindako galdeketetan, diru sarrerei buruz galdetu zieten. Galiziako batez bestekoaren gainetik zeudela ondorioztatu zuten; diru sarrerak %20,3 handiagoak zituzten, hain zuzen ere. Hau da, ohartu ziren LGTB kolektiboko kideek kontsumorako gaitasun handiagoa dutela. Ordea, berriz ere nabarmendu dute ezin dela kolektibo homogeneotzat hartu. Inkestatuen datuak sexuaren arabera banatuz gero, alde adierazgarriak daude. Hain zuzen ere, datuek agerian uzten dute gizon eta emakumeek dituzten diru sarreren arteko aldea. Emakumezkoen artean ohikoagoak dira urtean 12.000 euro baino gutxiago irabazten dutenak; aldiz, urtean 22.000 eurotik gora irabazten dutenen artean ohikoagoak dira gizonezkoak.

Bestalde, aurretik esan bezala, ikertzaileek azaldu dute seme-alabak dituzten LGTB familientzako eskaintza indartzeko aukera dagoela. Imanol Alvarezek oroitarazi du ohikoagoak direla seme-alabak dituzten emakumezko bikoteak gizonezkoenak baino. Eta ezaugarri hori aurreko datuekin batuz gero —andreen diru sarrera txikiagoak, langabezia tasa altuagoa…— ez da sektore erakargarria enpresentzat. «Merkatu azterketen atzean merkantilismo hutsa dago; enpresek oso helburu prosaikoa dute: dirua irabaztea».

Oterok, Alenek eta Dominguezek Galiziako elkarteekin hitz eginda LGTB turismoaren beste zenbait ezaugarri xehatu dituzte. LGTB kolektiborako eskaintza zuzena ez dago bidaiatzeko leku bat aukeratzeko motibazio nagusien artean; bai, ordea, kalitate eta prezioaren arteko oreka, kultura eskaintza, lasaitzeko aukera… Segurtasun sentsazioa eta errespetua ere «funtsezko faktoreak» dira, hiru ikertzaileek jakinarazitakoaren arabera. Azkenik, nazioarteko beste ikerketa batzuen emaitza batekin kontrajartzen den ondorio bat azaldu dute. Lekuak hautatzeko, ez da erabakigarria hotelek edota hiriek beren burua hala aurkeztea, gay friendly gisa izendatutakoak aintzat hartu arren. Zuriñe Estibarizek argi du: «Ez dugu auzo gay friendly-rik nahi, herri friendly bat baizik, herri askea pertsona eta gorputz guztiontzat».

Bilbo, ‘gay friendly’? Bai zera!

Bilboko Udalari gayak interesatzen zaizkio. Politak, gazteak, dibertigarriak eta diru askorekin. Bilbotik kanpoko gayak, noski. Horregatik joan da FiturreraBilbao Gay Friendly sustatzera. Baina lesbianek eta transexualek ez bide dute horrenbeste diru eduki, Bilboko Udalari ez zaizkiolako hainbeste interesatzen. Noski, lesbianek familiak osatzera jo ohi dute amatasun instintuaren kontuarengatik, eta transexualek nahikoa lan izaten dute egin behar dituzten ebakuntzak ordaintzen, eta ezin dute diru asko gastatu oporretan. Antza denez, hori da Bilboko Udalean pentsatzen dutena. Aldiz, udalak ez ditu oso gustuko Bilboko transexualak, lesbianak eta gayak. Hori, edo publikoki bere afektibitatea adierazteko arazoak dauzka. Izan ere, udal hau gogotik saiatzen da afektibitate ez-normatikoko adierazpen oro erreprimitzen; normatiba bat eta guzti idatzi du horretarako. Bere polizia bidaltzen du normatiba hori zuzen betetzen dela zaintzeko. Gayen elkargune diren aire zabaleko eremuak jazartzen eta eraisten saiatzen da. Ez da hainbeste saiatzen, aldiz, osoko bilkuretan homofobia kontrolatzen, ezta sexu askatasunaren aldeko mugimenduentzat baliabideak ezartzen ere. Zinez ez dugu ulertzen nola ez zareten lotsagorritzen Fiturren. Bide batez, Fiturren informatzen al duzue afektibitatea publikoki adieraztea otutzen bazaie udaltzain batek isuna jar diezaiekeela edocruising-a debekatua eta jazarria dagoela? Benetan uste al duzuecruising-a debekatuta egonda etorriko dela gay bat? Ez daukazue arrastorik ere hau zertaz doan.

Zinegoak jaialdiak sail bat eskainiko dio Mexikoko transexualitateari


Bilboko Zinegoak jaialdiak Mexikoko transexualitateari eskainitako sail bat izango du. Zinegoak otsailaren 22tik 29ra ospatuko da, eta TransMex saila 23 eta 26a bitartean. Bertan lau film luze eta zazpi dokumental lehiatuko dira.

Zinegoak jaialdiko TransMex saila iragartzen duen kartela

Zinegoak jaialdiko TransMex saila iragartzen duen kartela. (Zinegoak)

Zinegoak Bilboko Gaylesbotrans Nazioarteko Zinema eta Arte Eszenikoen jaialdiak TransMex izeneko saila eskainiko dio Mexikoko transexualitateari. Roberto Caston jaialdiko programazio buruak azaldu duenez, «mexikar queer zine berriaren azpigenero ere dei diezaiokegunaren askotariko azken ekoizpenak» eskainiko dira sail horretan.

Zinegoak otsailaren 22tik 29ra bitartean ospatuko da, eta fikziozko 12 film luze eta zazpi dokumental lehiatuko dira. Guztira, TransMex sailak lau film luze ta zazpi dokumental lehiatuko dira. Guztira, TransMex sailak lau film luze eskainiko ditu BilbaoArten, otsailaren 23tik 26ra bitartean, doako sarrerarekin. Sari ugari jaso dituen Rigoberto Perezcanoren ‘Carmin Tropical’ nabarmendu du antolakuntzak. Protagonista muxe bat da, zapoteken kulturan kolonaurreko garaitik existitzen den figura da, eta emakume transgeneroei izena ematen die ofizialki.

Halaber, ‘Made in Bangkok’ dokumentala ere aipatu dute antolatzaileek. Gainera, dagoeneko ezagutzen dira jaialdiaren hasierako eta amaierako filmak. Hasierako galan, Stephen Dunn zuzendari gaztearen lehen lana den ‘Closer Monster’ film kanadarraren nazioarteko estreinaldia izango da. Kanadako Film Onenaren Saria jaso zuen Torontoko zinenaldiaren azken edizioan, eta LGTB urteko bost film onenetakoen artean sailkatu du ‘Vice’ aldizkariak. Bere herritik alde egiteko irrikan dagoen gaztearen istorioa kontatzen du; erabat isolatuta sentitzen da herrian, eta bitartean, berak sortutako fantasiazko munduan bizitzea erabakitzen du.

Azkenik, jaialdiaren amaiera galan, Ventura Pons bartzelonarraren azken filma proiektatuko da: ‘El virus de la por’ (Beldurraren Birusa). Josep María Miróren ‘Arkimedesen Printzipioa’ antzezlanean oinarritzen dena..

Maitasun lesbikoari guraizeak

Cartoon Network kateak ‘Steven Universe’ saioko eszena bat zentsuratu du Erresuma Batuan

Perla eta Kuartzo Arrosa Steven Universe saioko pertsonaiak, zentsuratu duten eszenan

Perla eta Kuartzo Arrosa Steven Universe saioko pertsonaiak, zentsuratu duten eszenan. BERRIA

Azkeneko egunetan zer esana eman du Cartoon Network kateak Erresuma Batuan Steven Universe animaziozko saioko eszena batean egin duen zentsura. Editatze lan originala eta britainiarra argitaratu ditu PinkNews-ek, lesbiana, gay, transexual eta bisexualen berriak argitaratzen dituen webak, zentsura agerian utziz. Bigarren denboraldiko bederatzigarren atalean, What can I do for you? abestia kantatzen ari direnean elkarrekin dantzan hasten dira Pearl eta Rose Quartz pertsonaiak (Perla eta Kuartzo Arrosa). Emakumezkoak biak. Hala ageri dira jatorrizko lanean. Erresuma Batuan ez dute halakorik ikusi, orduantxe Greg gaztearen irudiak sartu baitituzte.

Erresuma Batuko Cartoon Network-ek salaketari erantzun dio ohar baten bidez, zentsura justifikatuz: «Ameriketako Estatu Batuetan, legeek exijitzen dute saio bakoitzak sailkapen bat izatea. Kasu honetan, 12 urtetik beherakoentzat gomendatzen ez den saioa da». Eta kateak gaineratu du: «Ziurtatu behar dugu emititzen dugun guztia haurrentzat egokia dela, ordutegia bat ala bestea izan». Erresuma Batuan editatutako bertsioa «erosoagoa» da haurrentzat eta haien gurasoentzat, katearen iritziz.

Halakoetan maiz gertatu ohi den moduan, zentsuratzen den edukiak oihartzun handiagoa hartzen du, eta lan originala Internet bidez berehala zabaldu da —Youtuben ikus daiteke—.

Iratxe Fresneda Euskal Herriko Unibertsitateko Ikus-Entzunezko Saileko irakaslea kritiko mintzatu da katearen erantzunarekin. «Cartoon Network UK-ek ‘onargarriak’ diren edukiez hitz egiten duenean zertaz ari da? Gizarteari bizkarra emateaz ari da batez ere, hau da, identitate, maitasun eta sexu harreman desberdinak existitzen direla ukatzen ahalegintzen da bere erabakiarekin, haurrak aitzakiatzat erabiliz». Telebista katearen erabaki eta jokamoldea «arriskutsua» iruditzen zaio irakasleari. «Are gehiago, haurren sexu hezkuntza osasuntsuaren kontra egiten du. Oso atzerakoia da».

Ez da lehen aldia Steven Universe saioaren eszena bat zentsuratzen dutena —aurrekoetan, antzeko arrazoiengatik—. 2013. urtean estreinatu zutenetik saioak zale ugari lortu ditu. Animaziozko saio gehienek ukitzen ez dituzten gaietan barneratzen da, tarteka. Protagonista mutiko bat da, eta hiru emakume borrokalarik zaintzen dute. Emakumezko pertsonaiek superbotereak dituzte, trametan funtsezko rolekin.

Gaur egun jarrera homofobikoak ez dira desagertu ikus-entzunezkoen sektorean. Fresnedaren arabera, homofobia ez da soilik azaleratzen estereotipo negatiboak «esplizituki» ikusgarri egiten direnean. «Homofobia LGTB kolektiboak ikusgarritasunik gabe uzten direnean areagotu egiten da, existituko ez balira bezala uzten baitira».

«Emakume lesbianak ikusezin egin dituzte»

Chiapasko emakume lesbianen borrokaren inguruko ‘Esas, ellas, nosotras’ dokumentala aurkeztu du Gutierrezek Euskal Herrian, Yolanda Garciarekin batera. «Memoria historikoa» du ardatz lanak.

Yolanda Garcia eta Marla Gutierrez Mexikoko dokumentalgileak, Bilbon

Yolanda Garcia eta Marla Gutierrez Mexikoko dokumentalgileak, Bilbon. MARISOL RAMIREZ / ARGAZKI PRESS

K‘inal Antzetik erakundeak sortu du Esas, ellas, nosotras dokumentala (Horiek, haiek, gu). Chiapasko (Mexiko) emakume indigenekin lan egiten duten emakume mexikar lesbianen inguruko lana da. Marla Gutierrez (Mexiko Hiria, 1974) da egileetako bat, eta Euskal Herrian izan da dokumentala erakusten.

Dokumentala lesbianen memoria historikoa berreskuratzeko ariketa bat da, Chiapasko emakume lesbianek egina; kolektiboak 1980ko hamarkadatik egindako erresistentzia jaso du. Nolakoa izan da etengabeko borroka hori?

Dokumentalarekin, memoria historikoaren bidez, emakumeek mugimendu sozialetan izan duten parte hartzea erakutsi nahi izan dugu. 1980ko hamarkadan San Cristobal de las Casasen [Chiapas] bizi ziren emakume lesbianak egiten ari zirena jaso nahi genuen: sindikalismoan, emakume indigenen borrokan eta abortuaren despenalizazioan.

Chiapasko emakume lesbianak erresistentzia borroka guztietan egon dira: nekazari indigenen mugimenduan, emakumeen aurkako indarkeriaren kontrakoan, zapatista zibilean… Mugimendu horietan desagertu diren emakume lesbianen egiazko erregistrorik ez dagoela diozue.

Erresistentzia mugimenduetan beti egin da ikusezin emakume lesbianen parte hartzea. Dokumentalak ikusarazi nahi du emakume lesbianak borroka horietan guztietan egon direla. Badaude emakume desagertuen estatistikak, baina emakume moduan soilik izendatzen dituzte. Ez da aipatzen desagertuen artean emakume lesbianak daudenik. Emakume lesbianak ikusezin egin dituzte. Emakume desagertuen estatistikak daude, eta kito, lesbianak zehaztu gabe.

Beharrezkoa da emakume horiek lesbianak direla esatea?

Hain zuzen.

Lesbiana izatea jarrera politikoa da, beraz?

Bai.

«Emakume lesbianak ikaragarriak gara». Dokumentaleko hitzak dira. Hori ozenki aldarrikatzea garrantzitsua dela uste duzu, ezta?

Esaera bat da, hau esatea bezala: «Ez dira gelditzen, borrokalariak dira, indar handia dute, etengabe ari dira gauzak aldarrikatzen».

Emakume «eroak» zaretela diozue. Pixka bat eroa izatea ezinbestekoa da nahi dena lortzeko?

Eroa, markatutako bideari ez jarraitzearen zentzuan. Hau da, heteronormatibitatearen bidetik atera, konbentzioei ihes egin, eta txikitatik egin behar duzula uste duten hori ez egin. Horrekin guztiarekin apurtu, eta zu zeu izaten saiatzea da gakoa.

Baina dokumentalean emakume batek dio lesbianak ez direla ausartzen hala direla esatera. Beldurra eta segurtasunik eza dira horretarako arrazoiak.

Oraindik bazterkeria eta indarkeria handia dago. Mexiko Hirian bakarrik da posible gay eta lesbianak eskutik helduta egotea leku publikoetan, eta horregatik kartzelatuak ez izatea. Chiapasen eta halako estatuetan gaia lantzea falta da oraindik, gay eta lesbianek kalean libreki pasea dezaten.

Filma Chiapasko emakume lesbianek egin duzue. Ez duzue beldurrik izan horretarako?

Bai, beti dago beldur hori. Baina une koiunturala da kalera ateratzeko, ikusezintasuna amaitzeko eta bakoitza den modukoa izateko. Uste dut gizarteak aldatzen ari direla, eta bada garaia nor zaren, zein maite duzun eta zer gustatzen zaizun esateko. Eta baita askatasunik handienarekin egiteko ere.

Ba al dago alderik Euskal Herriko lesbianen borrokaren eta Chiapaskoenaren artean?

Uste dugu paralelismo asko daudela. Euskal Herriko emakume lesbianen kolektiboekin izan gara, eta, gure iritziz, garrantzitsua da memoria historikoa berreskuratzea. Euskal Herrian ere gogoeta asko falta da, eta aurrez egindakoa sistematizatzea. Espazio batzuk irabazi badira, aurretik emakume batzuk eskubide horien alde borrokan aritu zirelako irabazi dira. Uste dugu hori gogoratzeak beste ikuspegi bat ematen duela. Egungo gazte lesbianak eta gayak beste espazio batzuetan daude: ziberespazioan, nork bere burua nola irudikatu lantzen…

Ezberdintasunak baino gehiago dira paralelismo horiek?

Europan edo AEBetan, transgeneroaz eta halako gaiez ari dira hitz egiten. Mexikon, beste gauza batzuk aldarrikatzen ari gara: besteak beste, kalean eskutik helduta ibiltzea ekintza moralgabea ez izatea nahi dugu; eta komunitate indigenetan, lesbianak ikusaraztea, haiek onartuak izatea eta lesbiana izateagatik komunitatetik ez kanporatzea eskatzen dugu.

Nola ikusten duzu etorkizuna?

Gutxiengoa izango gara gero ere. Garrantzitsua da hausnarketarako espazioak eraikitzea; baina, aldaketa gauzatu dadin, gizarteko eragile guztiek aldatu behar dute.