Ondarroako herritarrek Ekai gazte transexuala agurtu dute

Chrysallis EH elkarteak deituta, Ondarroako herritarrek «gero arte» esan diote Ekairi, aste honetan hilik aurkitu zuten 16 urteko gazte transexuala. Ehunka lagun batu dira ‘Ekai maite zaitugu’ zioen pankarta baten aurrean, 15 minutuz, Mikel Laboaren ‘Txoria txori’ abestiak soilik hautsi duen isiltasun batek lagunduta.

Ehunka lagun batu dira Ondarroan Ekai gazte transexualari azken agurra emateko. (Aritz LOIOLA / ARGAZKI PRESS)

Ehunka herritarrek «maite zaitugu» esan nahi izan diote azken aldiz Ekai transexual ondarrutarrari, ostegunean hilik aurkitu zuten 16 urteko gaztea. Chrysallis EH elkarteak deituta, Ondarroako herritarrek gaztea agurtu dute, larunbat arratsaldean egin den elkarretaratzean.

15 minututan luzatu da elkarretaratzea, isiltasunean. ‘Ekai maite zaitugu’ zioen pankarta bat eta kandelaz osatutako bihotzak osatzen zuten elkarretaratzearen lehen lerroa. Une hunkigarriena Ekairen gurasoak zerbait aurreratu direnean iritsi da, bozgoragailuetatik Mikel Laboaren ‘Txoria txori’ abestia entzungai zegoen bitartean.

Senide eta lagunei babesa erakustearekin batera, «aurrera begira lanean jarraitzeko beharra» azpimarratu du Ondarroako Udalak. «Azken egun zail hauetan, euren bihotz onez lanean aritu diren herritar eta elkarteei bere esker ona adierazi die udalak, eta bereziki transfobiaren kontra eta gorputz eta identitate aniztasunaren alde lanean ari direnen jarrera txalotu».

Zentzu horretan, Ekairen heriotza «alperrik izan ez dadin» Ondarroako Udalak «aurrerantzean ere bere esku dagoen guztia» egingo duela nabarmen du. «Maite zaitugu», errepikatu du Udalak.

Kattalin Minerrek irabazi du Tene Mujika saria, transexualitateari buruzko lan batez

Euskal Herriko historia hurbilaren inguruko ez-fikziozko lanak saritzen ditu bekak. Minerrek, Amaia-Aimar Elosegi gazte transexualaren inguruko bizipenak jaso, eta gogoetarako hainbat gako proposatuko ditu.

Kattalin Miner, artxiboko irudi batean. / JUAN CARLOS RUIZ/ARGAZKI PRESS

Elosegik bere buruaz beste egin zuen 2007an, eta Minerrek, hamar urte geroago, horren inguruko hainbat hausnarketa plazaratuko ditu Tene Mujika sarietarako aurkeztutako proiektuan —Elkar argitaletxeak eta Debako Udalak antolatzen dute beka hori—. Batetik, asmoa da Elosegi zenaren nondik norakoak liburuan jasotzea. Bestetik, ordea, kazetariak gogoeta egingo du transfeminismoari buruzko ikuspegia aldatu ote den Euskal Herrian . Memoriaren, suizidioaren eta transexualitatearen inguruko proiektua jorratuko du Minerrek. Horretarako, urtebeteko epea izango du, eta bidelagun edukiko ditu orduko hainbat lekuko. Idurre Eskisabel, Imanol Murua eta Aitor Zuberogoitia izan dira proiektua aukeratu duten epaimahaikideak.

Herrikideak eta lagunak ziren Elosegi eta Miner. Gertakariaren oroimena berreskuratzea eta kidearen suizidioak Euskal Herrian edukitako eragina jasotzea ere izango da kazetariaren egitekoa. 2013an ere egin zioten omenaldi xumea Elosegiri. Genero ariketak. Feminismoaren subjektuak liburuaren aurkezpena egin zuten Hernanin (Gipuzkoa), eta bertan jaso zituzten Elosegiren zenbait gogoeta. Liburuaren hasieran ere oroimenezko hitzak eskaini zizkioten hernaniarrari.

Mugimendu feministako kidea da Miner, eta kazetari eta ikerlari gisa aritu da lanean. Iaz kaleratu zuen lehen eleberria: Nola heldu naiz ni honaino. Besteak beste, Martin Ugalde beka jaso zuen udazkenean Danele Sarriugarte eta Maddi Altunarekin aurkeztutako lan bati esker; Euskaldunon Egunkaria-k eta BERRIAk genero ikuspegitik egindako ekarpena aztertuko dute lan horretan.

Sarah Spatzek eta Juanita Urbinak jasandako eguneroko bazterkeria

Transexualitatearen inguruko jardunaldiak aitzakia hartuta, beraien egunerokoa hurbilarazteko prestu agertu ziren. Biolentzia, marjinazio eta mespretxua behin eta berriz topatu dituzte, bai Brasilen eta bai Nikaraguan, baina gure gizartean ere bai. Generoa deseirakitzea onarpenaren aurreneko pausoa delakoan daude.

Aske bizi zarete?», galdetu nien, eta Sarah Spatz brasildarrak honakoa erantzun zuen: «Nire heriotza erabaki dezaket; beraz, bai». Ez da edonolako erantzuna, bizitza islatzen duen horietarikoa da. «Komunera joate hutsa tortura moduko bat da guretzat», onartu zuen Juanita Urbinak. Begiraden lekuko dira, begirada soil horiek direlarik jaso ditzaketen mespretxuzko jarrera leunenak.

Ez da erraza oraindik ere bulbarik gabe jaio diren emakume edo zakilik gabe jaio diren gizonen egunerokoa. Heteronormetatik at egote horrek gizartetik apartatzera eramaten ditu, pentsa genezakeen mugak gainditzeraino; hilketak, kasu.

Transexualitatearekin lotutako hilketek mundu osoan dute lekua, baina hor bada nabarmentzen den herrialde bat: Brasil. Mundu guztian hiltzen dituzten transexualen erdiak hiltzen dituzte Latinoamerikako LGTBI+ elkarte handiena duen herrialdean. Sanba erritmo eta kolore biziekin apainduriko herrialdeak ez du oraindik barneratu emakume guztiek ez dutela zertan bulbarik izan edo alderantziz.

Bertakoa da Sarah Spatz, estatu espainolean asilo egoeran dagoen transexuala. Brasiletik Europarantz egin zuen ihes, lehendabizi Portugalera zehazki. Brasil Portugalen kolonia ohia izanik, harreman estuan jarraitzen dute, eta hamar urterako baimendua zeukan Portugalen egotea. Amaitu zitzaion arte. «Orduan, herrialdetik irtetera ‘gonbidatu’ ninduten, beraiek bota aurretik. Vigora igotzea erabaki nuen, bizikletan», azaltzen du brasildarrak, normaltasun osoz. «Nire bizitzako abentura onena izan zen udara hartan egin nuena», dio algaraka, egoera gogorretan ere umorea ezinbestekoa dela gogoraraziz.

Vigora iritsi arte. Hainbestetan errepikatu duten tratu bidegabearen adibidea azaleratzen saiatu da. Poliziaren identifikazio eskaria jasoaz batera, NAN edo pasaportea erakutsi, eta migrantea izateaz gain, zurekin bat ez datorren generokoa zalera azaldu beharra. Nahikoa komisariara eramateko. «Jangela sozialetik irtetean gertatu zitzaidan», gaineratu du Spatzek. Eta hor hasten da buruhaustea komisarian: nork erregistratu? «Bertan zegoen emakume batek uko egin zion, berak ez zuela gizon bat erregistratuko esanaz». Biolentziak lagundu zion mespretxuzko jarrerari, eta herrialde “aurrerakoia” izan arren, transexualitatearen kasuan atzerakoiak garela ziurtatu zuen. «Desberdintasun bakarra da disimulatua dela, baina okerragoa izan daiteke honako jarrera hau», ohartarazi du brasildarrak.

Dena den, ulertzen du jendearen harridura-begirada jasotzea eta freskagarri marka baten adibidera jo du: «Gorri eta zuria den lata txuri-urdinez ikusiz gero, denok harrituko ginateke; bada, horrelako zerbait da, eta ulertu nezake». Baina puntu horretaraino, ez gehiago.

 

Biolentzia

Begirada arrotz batetik biolentziara igaro daitekeelako. Ondo dakite Urbinak eta Spatzek. Biek jasan dute indarkeria, nahiz eta nikaraguarrak azaltzen duen inoiz ez duela bere bizitza arriskuan ikusi, «Sarahk legez, baina gogoratzen dut nola gizonek gerrikoa kendu, beraien eskuan batu eta gerrikoaren belarria zintzilikatuta, kolpe galanta besterik ez nuela sentitzen».

«Astebetez koman egon nintzen», jarraitu du brasildarrak. Bere urtebetetzean pasatu zen guztia, 2005eko martxoan. «Erosketak egitera irten nintzen, eliza ebanjeliko baten inguruan aurkitzen zen supermerkatura, eta bertatik pasatzean, elizatik irten zirenen oihuak jasan behar izan nituen. Bat-batean niregana zentozen eta korrika hasi nintzen, hankan tiro bat jaso nuen arte. Lurrera erori eta jipoi galanta jaso nuen». Nabari zaio urduritasun ttantta bat: hortzik gabe geratu zen, buru barruan odol-batua eduki zuen eta, ondorioz, ebakuntza arriskutsu bat egin behar izan zioten garunera zabal ez zedin, saihets-hezurrak apurtu zizkioten eta beste zenbait lesio. «Bizkarrezurra guztiz zuzen ipintzea lortu nuenerako, hiru hilabete igaro ziren». Atera kontuak. Gainera, azaleratu nahi izan zuen, lurrean botata zegoela, zauriturik, orduak pasatu zirela azkenean poliziaren kotxe batek ospitalera eraman zuen arte, «paretik igarotzen ziren bizilagunek muzin egin ostean».

2016an 144 transexual hil zituzten Brasilen, eta LGBTI+ komunitateko 343 hilketa erregistratu ziren, hau da, hilketa bat 28 orduko. Eta 2017ko martxora bitartean 77 hilketa jaso ziren genero diskriminazioagatik.

Nikaraguara begira jarri gara orduan, alderatze aldera. Juanita Urbinak aitortu du, gaur-gaurkoz –azaroaren 30era bitartean– 48 transexual hil zituztela eta 58k biziraun zutela. Hau da, gutxienez 106 transexualek jasan zuten indarkeria. Gutxienez, zifra horiek salaturiko kasuei dagozkielako eta asko eta asko salatu gabe geratzen direlako.

Spatzek berak ere ez zuen salatu. Batetik, jende andana izanik, ezin izan zuelako inor identifikatu eta, bestetik, identifikatuz gero ere komisarian ohartarazi zioten prozedura horren bitartez salatuak bere informazio guztia eskuratuko lukeela, eta beraz arriskua areagotuko litzatekeela. Horiek horrela, aukera bakarra Brasiletik ihes egitea zela ikusi zuen. Eta orain, asilo egoeraren aurreneko fasea amaitzear aurkitzen da.

Hiru hilabete besterik ez ditu bere kabuz alokairu bat aurkitzeko, orain arte CEARen (Errefuxiatuei Laguntzeko Espainiako Batzordea) babespean egon baita Madrilen bizitzen: «Aurreneko fasean, egokitzapen prozedura denez, Batzordeak laguntzen dizu, zure egoera berdinean, hau da, errefuxiatu legez, dauden pertsonekin bizitzen –beraiek esandako lekuan–, baina jada iraungi da epea eta nire kabuz bizitzen hasi behar naiz». Gipuzkoa gogoko du, Gehitu (+tu) plataformak hasieratik eskainitako laguntzarengatik –identitate sexualagatiko edozein motatako diskriminazioagatik aholkularitza eskaintzen dute–, baina ez dauka lan kontraturik eta hori barik Barne Ministerioak ez dio Madriletik mugitzea baimentzen. «Madrilen geratuz gero urtebetez ekonomikoki laguntzen naute», argitu du.

Marjinazioa

Marjinatze egoera oro jasaten dute ohiko egunerokoan eta situazio deseroso horiek apurtzen joateko izen sozialaren onarpenaren giltzarria plazaratu dute, edozein prozesutarako baliagarri suertatzen baita: hezkuntza arloan hasi, lanerako edota kaleko edozein jardueratarako.

«Transexualen gehiengoa analfabetoa da –zehaztu du Urbinak–, Lehen Hezkuntza bukatzeko eskubiderik ere ez daukagu». «Hezkuntzarako eskubidea ukatzen zaigu aparientzia hutsagatik, zeren eta ikastetxe publiko batera gizon jantzita joan behar duzu zure nortasun agirian Juan Carlos izena ipintzen duelako, eta ez Juanita».

Hezkuntza eta lan egiteko eskubide hutsa denok daukagula esan ohi da askotan, harrotasunez. Baina Urbina Nikaraguako kasua aztertzen dabil Gizarte Lanen ikasketaren azken kurtsoa bukatzeko zorian dagoela: «Genero adierazpen nabarmena izatea biolentzia pizten duen aurreneko bidea da, argi eta garbi. Eta hezkuntza sistemaren argumentazioak kristautasunaren morala du oinarri, erakundeen lege edo eskolako estatutuak defendatu beharrean».

«Egunean bi dolar baino gutxiagorekin bizi da gehiengoa, eta portzentaje handienak apaindegietan lan egiten du, baina menpekotasunean». Nikaraguako paisaiaren deskribapena egiten hasi da Urbina. Adierazi duenez, desberdintasun ugari daude bizilekuaren arabera. Esaterako, ez da berdina Nagaroten –bere bizitokian– emakume trans izatea edo hiriburuan; edota, iparraldean edo herrialdeko Karibe kostaldean: «Trans izateaz gain beltza, txiroa edota indigena izateagatik diskriminatzen dute Karibe kostaldean; iparraldean, txiroa, nekazaria edo hizkera ezberdina edukitzeagatik. Bazterkeria anizkoitza dago».

«2017an osasun arloko profesionalek identitate arazoak ditugun pertsona bezala hartzen gaituzte, guk geuk zer nahi dugun ez dakigula argumentatuz», kontatzen du. Beldurgarria dela baieztatzen du, eta lan nekeza, psikologikoki, autobusean albokoa zutitzen dela erreparatzea zu ondoan eseri izateagatik. «15 urterekin takoiekin korrika egiten ikasi nuen, jipoietatik ihes egiteko». Azaldu du, edo azaltzeko beharra igarri zaio, hamabost urtean itxura «femeninoagoa» –nahiz eta ez zaion terminoa gustatzen– erabili izan duela, konturatu zen arte emakume sentitzeko ez zela beharrezkoa gizarteak eskatzen duen estereotipoen barnean egotea –«titi handiak edukitzea, bikaintasunez jantzita egotea, eta abar»–.

Jasan duten guztia jasateagatik emakume indartsutzat hartzen dute beraien burua. Gizartearen parte direla aldarrikatzen dute, eta nahiz eta urteak joan urteak etorri ezkutatuak izan diren, «indartu egin gara, jende asko gara eta jada zaildu egin zaie hain handia den populazioa gutxiestea».

 

Komunitatea

Dena den, eta trans izaera harrotasunez eraman arren, etiketen aurkako diskurtso eraikia dute, bai Spatzek eta bai Urbinak. Biak bat datoz esatean gizartean integratzea izan behar dela LGBTI+ komunitatearen premisa eta ez etiketen bitartez ghettoak sortzea. Horrez gain, komunitatean bertan pribilegiodunak eta baztertuak daude Sarah Spatzen eta Juanita Urbinaren esanetan, eta gaineratu dute transexualak direla jazarpen gehien sufritzen dutenak.

LGBTI+ eskubideak garatzeko formaziorako beharrizan bat dagoela iritzi dio Urbinak, komunitatean bertan «lumafobia» moduko jarrera bat dagoela gaineratuz, betiere Nikaraguako kontuez ari dela argitu nahian. «Gay komunitateak pribilegio gehiago ditu lana lortzeko garaian, edo diru laguntzak jasotzerakoan. Erakunde publikoetan ere ez da arraroa homosexualak ikustea baina ez zaitzatela emetua ikusi. Bestetik, oso gutxitan ikusten ditugu lesbianak eta, are gutxiago, emakume transexualak».

Spatzek zehazten du berak Madrilen Colegas erakundean parte hartzen duela, egitaraua osatzen, «eta egitarau horiek LGBTI+ populazioarentzat bakarrik izan ez daitezen saiatzen naiz, gure borrokaren masa kritikoa gizartea bere osotasunean izateko. Gu bakarrik borrokatzen bagara, ez daukagu hainbesteko botererik gizartean eragina izateko». Urbinak bide beretik ekin dio bere diskurtsoari. Aktibismoa erresistentziatik sortzen dela nabarmentzen du, eta Nikaraguan hori eraikitzeko lehendabizi hezi egin behar direla. «Eta emakume zer den izatearen estereotipo madarikaturik gabe, nire ustez emakume izatea ez baita %100ean bikain ikustea eta emakume izateagatik gizarteak agindutako mandatuak egitea».

«Nik ez dut nahi jendeak hartzea emakume jaio den emakume bat moduan, emakume transexuala naiz eta kitto», askatu da Spatz. Komunitatean zisgenero diren emakumeen aldetik baztertua sentitzen dela aitortu du, «ulertzen baitute emakume biologikoaren estetika izan behar dugula». «Ez dute emakume trans moduan ikusgarritasunik nahi eta modu honetako jarrerak ere, bere horretan, baztertzaileak dira, transexualak gutxiesten baitituzte».

Etiketak gora, etiketak behera, zaila da kategoriarik gabeko pertsona bat aurkitzea gaurko munduan. Baina Sarah Spatzen aburuz gizartearen etorkizuna «oso androgenoa» izango da. «Berdintasuna edota oreka egon dadin gizartean, ezberdintasunak hautsi behar dira; kategoriei muzin egin eta LGBTIQIA bezalako gehiegizko siglak borratu egin behar direla uste dut».

«Ni trans feminista naiz –La Corriente-ko aktibista da–, autokritika izugarria egin dut, bilakaera prozesuan bakoitzaren bizipenak erabat aldatzen dira. Inork ez luke esango biok garenik trans emakumeak. Sarah argi eta garbi ikusten da, baina ni ikusten naute eta…». Juanita Urbina 11 urte zituela hasi zen emakume bezala janzten, hamabost urte igarota, ordea, ohartu zen ez zela beharrezkoa itxura femeninoegia izatea emakume izateko. «Sarah ikustean jendeak egiten duen irakurketa da emakume jantzita dagoen gizon bat dela, eta nire kasuan, aldiz, gizon bat naizela», kexatu da.

«Generoa gizartearen eraikuntza bat da», defendatu du brasildarrak. «Noski, zergatik dago kategoria bat jartzearen beharrizan hori?», galdetu du segidan nikaraguarrak. «Atzeraka goazen sentsazioa daukat, eta amaierarik gabeko bide honetatik irteteko giltzarria genero identitatea bera deseraikitzea da. Ulertu behar dugu, bai edo bai, guztiok pertsonak garela eta bakoitzak sentitzen duena edo egiten duena pertsonala dela eta guztiz errespetagarria dela». Brasildarrak ohartarazten du askotan kalean paseatzerakoan betaurrekoak kentzen dituela, «jendearen epai-aurpegia ez ikusteko», eta umoreari iskin egin gabe jakinarazi du ikusmen arazo potoloa duela, eta gaitz erdi, horrela ez baitu «jendearen espresioa aguantatu beharrik».

Gobernua eta borroka

«Egunen batean lortzen badugu barnean eta egunero daramagun generoaren polizia deuseztatzea eta gure burua aldarrikatzea, orduan lortuko dugu mugimendu anizkoitz, parekatu eta indartsurik eratzea». Hori uste du Urbinak, eta gizartean onarpen bat jasotzeko mandatuei kasu egin behar badiegu, kili-kolo jarraituko dugula. Hala, errepikatu du, mugimendu sozial bat izan behar direla, edonolako biolentziaren aurka dagoena.

Horrenbestez, Nikaraguako egoerari kritika gogorra egin dio, bai gobernuari eta bai genero dibertsitateen komunitateari. Hain sentimendu kontrajarriak dituenez, engainutzat jo ditu aipatu komunitateak: «Ez da existitzen LGBTI+ mugimendurik, ideia utopiko bat da, elkarte trans, gay, lesbiana eta abarrek beraien interesen alde lan egiten dute, indibidualki eta afera zehatzetan». Berak lesbianen antolakuntzan dihardu lanean, eta konturatu da, bertan, pertsonalki interesatzen ez zaien gaietan jendeak uko egiten diola aldarrikapenari, «familia onarpenaren borrokan, esaterako».

Indibidualtasunaren afera horrek ate ugari itxi dielakoan dago Urbina; informazioa bai baina borondate gutxi dagoela uste du. Gainera, lan egiten saiatzen dabiltzanak Gobernuaren menpe daude: «Ekainaren 28ko mobilizazioan, adibidez, ezin izan genuen exijitzen hitza erabili gobernuari zuzenduriko afixa batean, eta zer erabili behar dugu orduan?».

Gobernuak ate guztiak itxi dizkiela kexu da, «mehatxu moduan ikusten gaituzte, eskubideen alde borrokatzea mehatxutzat ikusten dute eta azken urteetan martxoaren 8ko eta azaroaren 25eko martxak blokeatu dituzte, hau da, emakumeen eskubideen aldeko eta indarkeria matxistaren aurkako mugimenduak».

 

LGBTI+ Komunitatearen egoera Latinoamerikan

Nikaraguako eta Brasileko egoera latzak bertatik bertara ezagutzeko parada eman ziguten Sarah Spatzek eta Juanita Urbinak, Donostiara egin zuten bisitan. Baina ze egoeratan daude LGBTI+ komunitateak Latinoamerikan?

Spatzek eta Urbinak diotenez, izaeraren arabera ezberdintasunak daude. Hau da, homosexualen eta transexualen eskubideen artean alde nabarmena dago. Oro har, pauso asko eman dituzte batez ere homosexualen arteko ezkontzak baimentzeari dagokionez. Urbinak berak, Nikaraguako ahotsa izanik, jakinarazi zuen 2008ra arte gay edo lesbiana izateagatik epaituak zirela, kode prozesaleko 204. artikulua deuseztatu zen arte. «Baina, era berean, osasun zerbitzuan trans pertsonek tratu berdina merezi genuela zioen 2009ko ebazpen ministerialak, eta osasun zentroek, aldiz, ez dute aplikatzen».

Latinoamerikako krokis labur bat egiteko asmoarekin –herrialde bakoitza mundu bat baita, are gehiago Karibeko uharteak kontuan hartuz gero–, Argentina eta Kolonbia dira legez eskubideak gehien babesten dituzten herrialdeak. Argentinan, esaterako, genero berekoen ezkontzak eta adopzioak 2010etik baimenduak daude, eta bizikidetza lotura 2015etik. Gobernu kolonbiarrak, aldiz, urte batzuk geroago baimendu zituen, 2013an eta 2015ean hurrenez hurren, nahiz eta bizikidetza lotura 2007tik onartzen zuen. Horretan, Uruguai eta Brasil ere bat datoz.

Transexualen kasuan, izen eta genero aldaketak onartzen dituzte, epaitegietako baimen edo ebakuntzaren beharrik izan gabe. Erabaki berdinak hartu dira Bolivian eta Ekuadorren. Halere, genero berekoen ezkontzak eta adopzioak debekatzen dituzte, Txile eta Peruren antzera.

Brasilen eta Txilen, ordea, nortasun agirian izen eta genero aldaketa egiteko, nahitaezkotzat jotzen dute aurretik ebakuntza egitea, eta epaitegietako baimena eskuratzea ere funtsezkoa da, Perun eta Uruguain legez.

Hego Amerikari dagokionez, Paraguai eta Venezuela dira transexualen inguruko eskubideak zehazten ez dituzten herrialde bakarrak. Modu berean, LGBTI+ komunitatearen aldeko babes bakarra genero bereko pertsonen arteko sexu harremanak legalizatzean dago. Ez dute gehiago baimentzen, nahiz eta bazterketa jarduera oro debekatzen duten.

Nola ez, Amerika erdialde zein hegoalde guztian baimenduta daude sexu berekoen arteko harremanak, nahiz eta nabari den erdialdeko herrialdeetan eskubide gutxiago dituztela oraindik ere. Izan ere, Costa Rica, Salvador, Guatemala, Honduras, Nikaragua eta Panaman ez daude onartuta ezkontzak, ezta adopzioen eskakizunak ere. Eta gehienez, transexualek izena aldatu dezakete, Panaman salbu, nortasun agiriko generoa aldatzeko ebakuntza beharrezkoa den arren.

Karibeko uharte batzuetan, baina, penalizatuta daude oraindik ere genero berekoen arteko harremanak. Horiek dira Trinidad eta Tobago, Jamaika, Granada, Dominika, Barbados eta Antigua eta Barbuda. Eta zeresanik ez gainerako eskubideez, zeinak oso herrialde gutxitan dauden onartuta.

LGTBI jendea eta askatasunak

 

RIKARDO ARREGI

ASTEARTEAN, Espainiako Kongresuan onartutakoaren arabera, transexualitateak gaixotasun izateari utzi dio agiri ofizialetan izena eta sexua aldatzeko orduan;orain arte izena edo sexua paperetan aldatu nahi zituenak lehenik medikuarenera jo behar zuen nahitaez, “genero disforia” sufritzen duen diagnostikoa lortu eta bi urtez tratamenduan egon dela demostratzeko. Era berean, LGBTI pertsonen eskubideei buruzko lehen legea urratsak egiten hasi da Kongresuan PPkoen abstentzioarekin, nola ez (UPNekoak eta Jorge Fernández ministro ohiak ezezko borobila eman zuten). Legeak LGTBIfobiaren aurkako neurriak biltzen ditu hainbat arlotan: juridikoan, prebentzioan, hezkuntzan, osasunean, lan munduan;transexualitatea despatologizatzen da, konbertsio terapia deiturikoak debekatzen dira. PPkoen aitzakietako bat izan da proiektua gaizki idatzita dagoela (erraz konpondu daitekeen kontua) eta legearen alde zigortzailea, eduki iraingarriak eta laidogarriak dituen edozein artikulu edo dokumentu ezabatzea baimentzen baitu proposamenak;azken horrek adierazpen askatasunaren aurka doala uste dute batzuek. Salvador Armendáriz UPNkoa izan omen da eztabaidan su-tsuena, haren hitzetan gutxi batzuen babesteak lehen eta bigarren mailako herritarrak sortuko ditu, eta eskoletan “genero ideologia” inposatuko da gurasoen eskubideei erreparatu gabe.

Sutsuen artean sutsuenak, dena den, Espainiako apezpiku katoliko erromakoak izan dira: legea inposaketa dela diote, gizakiari buruzko beste ikuspuntuak ukatzen baitu;inkisizio hitza erabili dute (benetan), zentsura eta fundamentalismo hitzak eta noski “genero ideologia” asmakeria ezin zen falta. Legea asakatasun guztien aurka doa: adierazpen, pentsamendu, kontzien-tzia, prentsa, katedra. Hunkigarria da ikustea zein kezkaturik dabiltzan apezpiku horiek guztiak askatasunekin. Bide batez, Kataluniakoa ere gaizki dagoela esan dute, beraiek orden konstituzionalaren alde daudela (ai, askatasunak!). Gaurkoa nire buruari eginiko promesaren (eliza katolikoaz gehiegi ez idaztea) salbuespena da, gaur bakarrik hartu dudan askatasuntxoa.

‘Hazte Oír’ autobus transfoboari kontra egin diote herritarrek Bilbon

LGTB kolektiboaren kontrako elkarteak Bilboko kalean zeharkatu ditu mezu transfoboak daramatzan autobusarekin. Herritar ugari bildu da kontra egiteko eta Ertzaintzaren babesa behar izan dute.

Ultrakatolikoek kanpaina bati ekin diote, Podemos taldeak gay, lesbiana eta transexualen diskriminazioaren kontra Espainiako Kongresuan aurkeztu duen lege proposamena dela-eta.

Eguerdian ziren iristekoak Bilbora eta Moyua Plazan elkarretaratzea deitu du herritar talde batek. Autobusa Ertzaintzaren babesarekin sartu da plazara; dozenaka lagun parean zituen txistu eginez eta “faxistak kanpora” oihukatuz.

Autobuseko kideak identifikatu dituzte ertzainek eta Bilbotik irteteko eskatu diete. Tentsio uneak ere izan dira, Ertzainek autobusaren aurka protestan zebilen gazte bat atzeman dutenean.

Ehunka lagun Bilbon, autobus transfoboaren kontra

Protesta artean iritsi da Hazte Oir elkartearen autobusa Bizkaiko hiriburura. Geratzeko baimenik gabe, heldu eta berehala joan da

Udalean baimenik eskatu gabe eta Ertzaintzaren babespean iritsi zen Hazte Oir erakunde ultrakatolikoaren autobus transfoboa, atzo, Bilboko Euskadi plazara. Geldialdi laburra egin bazuen ere, argi eta ozen salatu zuten plazan bildutako ehunka herritarrek autobus laranjaren presentzia: «Ez zarete ongi etorriak». Asteartean kanpaina berria abiatu zuen elkarteak, Espainiako Kongresuan LGTBI kolektiboaren eskubideen alde prestatzen ari diren lege proiektuaren aurka, eta, iragarri duenez, mezua zabaltzeko itzulia egingo dute datozen hilabeteetan. Ez dute hasiera ona izan, ordea; autobusetik kanpo hamar minutu besterik ez zituzten egin Bizkaiko hiriburuan.

Beste behin, LGTBI kolektiboaren eskubideen aldeko plaza bihurtu zen Hazte Oir taldekoek euren diskurtsoaren propagandarako nahi zuten ekitaldia. Asteazken iluntzean zabaldu zuen elkarte transfoboak ostegunean Bilbon izango zirela autobus laranjarekin, eta berehalakoa izan zen herritarren eta eragile sozialen erantzuna, ehunka lagun elkartu baitziren Moiua plazan protesta egiteko.

Herritarren mobilizazioaz ohartuta, geldialdia Arte Ederren Museoan egiteko neurriak hartu zituen Ertzaintzak, museoaren aurrealdea sokaz inguratuz. Baina tokia aldatu zela ohartuta, bertara jo zuten Moiuan bildutakoek ere, elkarte ultrakatolikoari harrera egiteko. 12:30ean iritsi zen autobus laranja, eta ozena izan zen gerturatutakoen oihua: «Kanpora». Askoren artean, Euskal Herriko Eskubide Sozialen Karta sinatua duten eragile eta sindikatuak, E28 plataforma eta Gehitu Euskal Herriko gay, lesbiana, bisexual eta transexualen elkarteko kideak izan ziren han.

«Bazekiten ez zirela ongi etorriak izango», azaldu zuen Izaro Antxia Gehitu elkarteko kideak. «Nolakoak garen eta nola jokatu behar dugun agindu nahi digute, eta hori onartezina da. Gizarte tolerante batean ezin da halakorik gertatu: autoritateek onartzen badute halakoen aurka egiteko legerik ez dagoela, guk jarraituko dugu aurrez aurre jartzen». Izan ere, fiskaltzak martxoan autobusa geldiarazteko agindua eman bazuen ere, errepidera itzultzeko eskubidea itzuli zion epaileak uztailean. Epaitegiaren arabera, autobusaren mezuak «desatseginak diren arren, ez dira legez kanpokoak», eta zalantzan jarri du «gorroto delitua» egiten duenik.

Goiburu berriarekin atera du elkarte ultrakatolikoak autobus laranja bidera: Podemos eta bere LGTBI mozal legea: zuen seme-alaben bila doaz. Espainiako Kongresuan LGTBI kolektiboaren eskubideen inguruan lantzen ari diren lege proiektuak «askatasunak» murriztuko dituela adierazi du Miguel Vidal elkarteko bozeramaileak: «Legearen helburua haurrak doktrinatzea da. Izan ere, guraso agintea kenduko du arauak: 16 urte bete ondoren sexua aldatzeko baimena emango die gaztetxoei, aurrez gurasoei baimenik eskatzeko beharrizanik izan gabe».

Tentsio momentuak

Autobusak alde egin ondoren, bertan bildutakoek elkarte transfoboa babestu izana leporatu zioten Ertzaintzari, eta tentsio momentuak izan ziren poliziak gazte bat indarrez geldiarazi eta lurrera bota zuenean. Aske utzi zuten gutxira.

GELDI DEZAGUN AUTOBUSA!!!!

HAZTE OIRreko autobusa Bilbotik ibiliko da gaur goizean. Bizkaiko sexu askatasunerako taldeok honen aurkako elkarretaratzera deitzen dugu, goizeko 11:30etan Moyua Plazan

 

Manifestazioaren ostean izkanbilak izan dira Hertzainekin

 

MEDIOETAN:

 

Transexualek aldagela aukeratu ahalko dute Durangoko kirol instalazioetan

Durangoko Udalak aldaketa batzuk ezarri ditu kirol instalazioen araudian, eta transexualei identifikatzen diren sexuaren arabera aldagela aukeratzeko eskubidea ematea da esanguratsuenetako bat.

Osoko bilkuran aurkeztu zuen proposamena Pilar Rios alkateorde eta Durango Kirolak erakundeko presidenteak.

Bigarren aldaketa garrantzitsu lez, pertsonak baimen barik grabatzea falta larria izango da hemendik aurrera, eta baita eraso egitea edo irain egitea ere. Hori gertatuz gero, bazkide izaera galduko litzateke, eta gertakariaren arabera, polizia informatuko du udalak.

Bestalde, instalazioetako lengoaia parekidetasun eta irisgarritasun irizpideen arabera berrituko dute.

Albiste hau Anbotok argitaratu du eta CC-by-sa lizentziari esker ekarri dugu ARGIAra.

Chrysallis EHk ikus-entzunezko material didaktikoa aurkeztuko du astearte honetan

DONOSTIAKO GIZA ESKUBIDEEN ZINEMALDIAN

Cartel de la campaña de Chrysallis Euskal Herria.

 

Chrysallis Euskal Herria elkarteak “Zakila duten neskak, bulba  duten mutilak: aniztasunaren adierazpen bat” ikus-entzunezko material  didaktikoa lehenbiziko aldiz aurkeztuko du astearte honetan,  apirilaren 4an, Donostiako XV. Giza Eskubideen Zinemaldiaren baitan.

DONOSTIA. Elkarteak jakinarazi duenez, aurre estreinaldia “Transexualitatea  adin txikikoen artean” saioaren baitan egingo da, arratsaldeko  19:00etan, Victoria Eugenia antzokian, “Just a normal person” film  suediarraren proiekzioaren ostean. Jarraian, gaiaren inguruko  solasaldian izango dira Izaro Antxia Gehitu elkarteko transexualitate  arloko arduraduna eta Aingeru Mayor sexologo eta Chrysallis Euskal  Herria taldeko presidentea.

Chrysallis Euskal Herriak euskaraz eta gaztelaniaz egindako zortzi  minutuko ikus-entzunezko muntaia “nazioartean aitzindaria da, haurren  transexualitatea ikasgeletan lantzeko egin den lehendabiziko  ikus-entzunezko materiala baita”.

“Zakila duten neskak, bulba duten mutilak: aniztasunaren  adierazpen bat” auurki jarriko da eskuragarri Internet bidez,  dagoeneko zortzi hizkuntzatan dauden “Neskak eta mutilak, identitatea  eta gorputza” fitxa didaktikoekin egin zen bezala.

Europa oraindik ez da transgenero lurraldea

Europako 30 estatutan alda daiteke generoa agirietan, baina haietako lau soilik oinarritzen dira pertsonaren autodeterminazio eskubidean. Azken urteotan ulermen sakonagoa lortu den arren, Europak giza eskubideen atal horretan dauzkan gabeziez ohartarazi dute LGTBI erakundeek Transexualen Ikusgarritasunaren Egunean.

Argazkia: FRANTZISKA NEUMEISTER

Jaiotzatik gizon edo emakume izendatu eta hala eroso sentitzen den edonorentzat, ebidentzia hutsa izan daiteke bere genero nortasuna aitortua izateko eskubidea daukala jakitea. Beste guztientzat, ordea, ezinbesteko baldintza da bizitza normala egiteko orduan. Transexualitatearen definizioak, gaur-gaurkoz, eremu zabala hartzen du aintzat: jaiotzean ezarritakoaz bestelako genero identitate bat daukatenak eta hura beste modu batera «erretratatu» nahi dutenak sartzen dira, TGEU Europako transgeneroen elkarte nagusiak ematen duen definizioaren arabera.

Prozesu horren abiapuntua pertsonala da, baina burura eramateko ezinbestekoa da ingurunearen aitorpena. Eta, bide horretan, oinarrizko urratsetako bat da generoaren legezko aitorpena jasotzea: agiri pertsonalak bat etortzea norberaren generoarekin. «Maila pertsonalenean, oso prozedura garrantzitsua da, behartutako outing-a eragotz dezakeelako; alegia, ez dituzula okerreko agiriak erakutsi behar postan pakete bat jasotzen duzunero edo garraio publikoan ikasle txartela erakusten duzunero», azaldu du Richard Koehlerrek, TGEUren politika arduradunak. «Esparru pribatuaren babes kontu bat da, baina baita norbanakoarekiko errespetuarena ere». Estatuak, finean, ez dauka zehaztu beharrik zein generotara atxiki zaion pertsona bakoitza. «Erlijioarekin pareka daiteke: Estatuak —Europan, bederen— ez dauka eskubiderik esateko zein erlijiotakoa sentitzen den pertsona bat; gehienez ere dokumentatu egiten du, baina ez nortasun agirietan».

Europako Batasunaz harago, kontinente osoko egoera behatzen du TGEUk, eta herrialde guztietako LGTBI taldeen babesle eta bozeramaile lanak egiten ditu. Gaur egun, Europako 41 estatuetatik 30ek dituzte agiri ofizialak norbere generora moldatzeko prozedurak, hura jaiotzaz bestelakoa denean. Nolanahi ere, haietako askok baldintzak jartzen dituzte, hala nola sendagileen onespen gutunak, tratamendu hormonalak, ezkongabea izatea eta, kasu okerrenetan, pertsonaren esterilizazioa. Lau herrialdek baino ez dute agirien aldaketa pertsonaren autodeterminazio eskubidean oinarritzen.

Erabaki askea da

Europan, oro har, gutxi dira hirugarren genero bat eskatzen duten pertsonak: gehienek genero batetik besterako aldaketa eskatu ohi dute. «Nolanahi ere, geroz eta sendoago ageri dira nortasun ez-binarioak. Alegia, gizon edo emakume sentitzen ez direnak, edo biak, edo tarteko zerbait, edo uko egiten diotenak nola edo hala kategorizatu behar izateari», argitu du Koehlerrek. Horrek oinarrizko galdera batera darama: zergatik erregistratzen da generoa? «Ezkontza heterosexualaren ideia dagoelako atzean. Hori garrantzia galtzen doan neurrian, dokumentazio sistema horien justifikazioa ere desagertzen da».

Azken 30 urteotan, transexualitateari buruz hitz egiteko eta hura epaitzeko logikak nabarmen aldatu dira. «Jarrera kliniko batetik, norbanakoen giza eskubideak direla ulertzera igaro gara», Koehlerren hitzetan: «Transak gaixo daude, eta lagundu behar zaie hartatik, eremu pribatuaren babesa hobeto ulertzera». Mugarrietako bat 2009an izan zen, Europako zKontseiluko Giza Eskubideen Komisarioak zerrenda bat argitaratu zuenean trans pertsonek sufritu ohi dituzten giza eskubideen urraketa sistematikoekin. 2015ean, genero identitaterako eskubidea existitzen dela berretsi zuen Kontseiluak berak.

Nolanahi ere, horrek ez dio bide eman EB mailako arau bati, eta aginduak estatu gutxitan egin du Bruselatik hiribururainoko bidea. Malta da salbuespenetako bat: TGEUk eredutzat du hango Genero Identitate eta Sexu Ezaugarrien Adierazpenaren Legea. Hark Konstituziora lotzen du genero identitatea adierazteko eskubidea, eta legeak zigortu egiten du administrazioak pertsona transgenero bat nabarmen uzten badu. Aitorpen prozesuak hiruzpalau egunekoak dira, ahalik eta laburren: «Pertsonek lanpostuan jarrai dezakete paperak aldatu bitartean, eta ez dute urtea galdu behar epaitegietan borrokan».

«Ikusgarria izan da Maltaren bilakaera», azaldu du Koehlerrek, pozik: «Transexualentzat egoera okerrenetakoa zeukan, eta bat-batean Erdi Arotik XXI. mendera egin dute jauzi». Hiru osagai nabarmendu ditu errezetan: ahalik eta lege onena lortzeko borondate politikoa, nazioarteko eta bertako trans erakundeekin izandako lankidetza, eta gizartearen babesa. «Maltan, iritzi publikoa baikorra zen lehendik ere, baina legea atera zutenean, albistea nazioartera zabaldu zen goizetik gauera ; besteak beste, debekatu egin zutelako haur intersexualen derrigortutako kirurgia. BBCren bidez, Zeelanda Berriraino heldu zen: maltarrak izugarri harrotu ziren, eta horrek are babes publiko handiagoa ekarri zion legeari».

Haurrak eta migratzaileak

Maltako legeak arreta berezia jartzen die egoera hauskorrenetan dauden pertsonei. Adingabeen kasuan, prozedura euren esku hartzeko aukera ematen die, eta, gurasoak ados ez dauden kasuetan, umeen interesa bihurtzen da administrazioarentzako irizpide nagusia. Koehlerrek azaldu duenez, halako neurriak ezinbestekoak dira, herrialde gehienetan ia ez dagoelako araututa haurren genero aitorpena. «Sarritan, helduei egiten zaizkien galdera berberak egiten dizkiete umeei, nahiz eta helduentzat ere zailak izaten diren erantzuteko, oso intimoak direlako: sexu fantasien inguruan, gurasoekiko harremanaren inguruan… Eta gurasoak kooperatiboak ez direnean, izugarri luzatu ohi dira prozedurak».

Migratzaile eta iheslarien egoera ere antzekoa da: araudi nazional gutxik aurreikusten dituzte eurentzako neurriak. Arriskua bikoitza da halakoetan, transfobia eta arrazakeria nahasten direlako: «Hain zuzen ere indarkeria transfobikotik ihes egin duten pertsonen kasuan, errefuxiatzeko arrazoiaren luzapen bat da».

Maltako legeak neurri batean erantzuten die kasu horiei. Preso egoeran daudenei —espetxean edo migratzaileentzako harrera zentroetan— «behin-behineko genero aitorpena» egiten diete. Koehlerrek adibide batekin ilustratu du: «Demagun trans emakume errusiar bat Maltako espetxe bateko gizonen moduluan dagoela. Bere naziotasuna dela-eta, gizonezkoa dela diote agiriek; baina aukera du, hala nahi badu, administraziotik emakume gisa tratatua izateko, eta, beraz, emakumeen modulura igarotzeko».

Maltaz gain, Norvegia eta Danimarkako ereduak ere txalotzen ditu TGEUk. Lehenbizikoan haurrek sei urtetatik aurrera har dezakete euren esku agirien prozesua. Danimarkan, duela hiru urte sartu zen indarrean lege berria: esterilizaziorako baldintza kendu eta genero nortasuna 18 urtetik aurrera libreki aldatzeko eskubidea bermatzen du.

Ikusgarritasunerako jauzia

Legeak ezinbestekoak dira transexual gisa bizitza normala eraman ahal izateko. Nolanahi ere, paperak dioena abiapuntua da, eta bide osoa egiteko askoz elementu gehiagoren beharra dago. Bizitako errealitatea zailagoa da gehienetan: «Ez dago herrialde segururik trans pertsonentzat». Azken hamarkadan, ehun hilketa baino gehiago dokumentatu ditu TGEUk, eta ondorioztatzen du: «Nabaritzeko moduan transgeneroa den ia edozein pertsonak sufritzen ditu jazarpena, abusuak edo indarkeria fisikoa». Hala eta guztiz ere, soilik hamahiru estatuk debekatzen dute indarkeria transfobikoa esplizituki.

Koehlerren arabera, Europako esparruan Turkian eta Italian sumatu dituzte egoera okerrenak. Nabarmendu duenez, transgeneroek «proportzio handiagoan» dute langabezian geratzeko arriskua, espazio publiko zein pribatuan sufritutako diskriminazioaren ondorioz. Hori nabarmena da iheslariengan edo atzerriko jatorria dutenengan: «Eraso gehien sufritzen dituztenak, alde handiarekin, sexu langile transgeneroak eta migratzaileak dira».

Tolerantziatik ikusgarritasunera ere jauzi handia dago oraindik: Koehler kexu da, hedabideetan joera handia dagoelako pertsona transgeneroak biktima gisa irudikatzeko, eta gutxiegitan ezagutarazten direlako eredu positiboak: «Laverne Cox aktorea bezalako pertsonek laguntzen diote ikusgarritasunari, euren ospea erabiltzen dutelako trans komunitatearen arazoei buruz hitz egiteko».